Irrawaddy: Τα αξιολάτρευτα, «χαμογελαστά» δελφίνια που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν
Στέλλα Πανοπούλου
23/05/2025
Υπάρχουν κάποια υπέροχα δελφίνια που μοιάζουν σαν να χαμογελάνε διαρκώς.
Τα αξιολάτρευτα δελφίνια Irrawaddy είναι κοινωνικά και έξυπνα θηλαστικά που ψαρεύουν την τροφή τους μαζί με τους ανθρώπους εδώ και αιώνες, βοηθώντας τους. Τα δελφίνια που ζουν στον Κόλπο της Βεγγάλης και της Νοτιοανατολικής Ασίας οδηγούν τα ψάρια προς τα δίχτυα των ψαράδων, και ως αντάλλαγμα πιάνουν μερικά για τους εαυτούς τους.
Ένας δελφίνι στη Μιανμάρ, η Gotama, είναι γνωστή για το ειδικό σινιάλο της – ένα τίναγμα της ουράς της – με το οποίο προειδοποιεί τους ψαράδες πριν ρίξουν τα δίχτυα τους. Μάλιστα, έμαθε αυτό το σινιάλο και στο παιδί της.
“Πρόκειται για ένα πολύ σπάνιο φαινόμενο στον κόσμο, όσον αφορά στη συνεργασία ανθρώπων και άγριας ζωής. Επομένως, είναι κάτι που δεν μας ενδιαφέρει απλά να το διατηρήσουμε σε επίπεδο είδους, αλλά και σε πολιτισμικό επίπεδο,” δήλωσε ο Brian Smith, ειδικός στα ποταμίσια δελφίνια και προσφάτως συνταξιούχος ερευνητής της Ένωσης Διατήρησης της Άγριας Φύσης. “Είναι ένα μάθημα για την ανθρωπότητα για τη σχέση μας με την άγρια ζωή”.
Παρότι οι ψαράδες αυτοί συνήθως έχουν καλές σχέσεις με τα δελφίνια, δυστυχώς τα θηλαστικά αυτά αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους στο ποτάμι. Τα κάθετα δίχτυα που πιάνουν τα ψάρια από τα βράγχια τους, παγιδεύουν τα δελφίνια οδηγώντας τα στην εξαφάνιση. Αν δεν δράσουμε άμεσα, αυτά τα πανέμορφα και ευγενικά πλάσματα θα χαθούν σύντομα από τον πλανήτη μας.
“Αν δεν αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο κατά το οποίο αυτά τα ζώα σκοτώνονται κατά λάθος από δίχτυα,” εξήγησε ο Smith, “ειδικά τα δίχτυα των βραγχίων, το είδος έχει τελειώσει”, όπως έγινε και με το ποταμίσιο δελφίνια Yangtze που εξαφανίστηκε από τα Κινεζικά νερά το 2006, παρά τις προσπάθειες για την προστασία του, καθώς και με τα Μεξικάνικα δελφίνια Vaquita, από τα οποία απομένουν περίπου 10 άτομα.
“Είναι σαν παιδιά”
Τα δελφίνια Irrawaddy δεν είναι απλά σύντροφοι και βοηθοί στο ψάρεμα. Αποτελούν και αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας, υποστηρίζοντας τη βιομηχανία του οικοτουρισμού της περιοχής, και διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην τοπική παράδοση.
Σύμφωνα με έναν μύθο, δύο άτακτα παιδιά χάθηκαν ενώ τα είχαν στείλει να μαζέψουν ξύλα. Πεινασμένα, βρήκαν την καλύβα ενός σαμάνου. Αφού έφαγαν μαγεμένο ρύζι και βούτηξαν στον ποταμό για να πιουν νερό, μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια. Όταν τα εντόπισαν οι χωρικοί, ήταν πολύ αργά για να λύσουν τα μάγια. “Οπότε, οι άνθρωποι τα νοιάζονται γιατί νιώθουν ότι είναι σαν παιδιά”, εξήγησε η Danielle Kreb, επιστήμονας που συνεργάζεται με τη μη κυβερνητική οργάνωση για τα Σπάνια Υδρόβια Είδη της Ινδονησίας, Yayasan Konservasi.
Αυτό που καθιστά τα δελφίνια Irrawaddy τόσο ιδιαίτερα είναι το γεγονός ότι πρόκειται για το ένα από τα μοναδικά 6 είδη υδρόβιων θηλαστικών που μπορούν να επιβιώσουν στο γλυκό νερό. Μπορούν, όμως, να ζήσουν και στη θάλασσα – ένα χαρακτηριστικό που μοιράζονται ακόμα λιγότερα είδη. Τα δελφίνια Irrawaddy ζουν στις ακτές της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας, και σε τρεις ποταμούς: στον ποταμό Mekong στην Καμπότζη, στον Mahakam στην Ινδονησία, και στον Ayeyarwady στη Μιανμάρ. Ενώ το είδος στο σύνολό του κατατάσσεται στα κινδυνεύοντα από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), οι πληθυσμοί που ζουν στα ποτάμια θεωρείται ότι κινδυνεύουν ακόμα περισσότερο, καθώς στο καθένα απομένουν λιγότερα από 100 άτομα.
Αυτά τα ποτάμια και οι ακτές χαρακτηρίζονται από έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα, επομένως εκτός από τα δίχτυα βραγχίων, τα δελφίνια απειλούνται και από τη ρύπανση, από την υποβάθμιση των βιοτόπων τους, τα πλοία που μεταφέρουν κάρβουνο, και την παράνομη “ηλεκτρο-αλιεία”. Το τελευταίο δεν καταστρέφει μόνο τους πληθυσμούς ψαριών με τους οποίους τρέφονται τα δελφίνια, αλλά μπορεί και να τα τραυματίσει ή να τα σκοτώσει.
Μπορούν να σωθούν;
Η Kreb συντονίζει τις τοπικές δράσεις διατήρησης στον Ποταμό Mahakam, εστιάζοντας στην εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, και στη χρήση ακουστικών πομπών για να μειώσει τους θανάτους των δελφινιών. Αυτές οι μικρές συσκευές εκπέμπουν έναν ενοχλητικό ήχο υψηλής συχνότητας που απωθεί τα δελφίνια διαταράσσοντας τον ηχοεντοπισμό τους, και κρατώντας τα έτσι μακριά από τα επικίνδυνα δίχτυα.
Σύμφωνα με τον Smith, οι προσπάθειες διατήρησης πρέπει να εστιάσουν σε αυτούς τους μικρούς αλλά κρίσιμους πληθυσμούς των ποταμών, αλλά και στον τελευταίο ισχυρό πληθυσμό 6.000 ατόμων που απομένει στο Μπαγκλαντές. “Η μεγαλύτερη συνεισφορά που θα μπορούσε να συμβεί θα ήταν μια μακροχρόνια, βιώσιμη προσπάθεια να παρέχουμε εναλλακτικούς τρόπους βιοπορισμού ή συμπληρωματικούς τρόπους βιοπορισμού στους ψαράδες που υπάρχουν ήδη”, δήλωσε. “Και πρέπει να έχουμε επιβολή [των νόμων] ώστε να βεβαιωνόμαστε ότι όλοι ακολουθούν τους κανόνες, εφαρμόζοντας περιοχές χωρίς δίχτυα βραγχίων στις κρίσιμες περιοχές διασποράς τους”.
Οι συγκεκριμένες προσπάθειες δεν αφορούν απλώς τη διάσωση ενός είδους επειδή είναι σπάνιο και όμορφο, αλλά σχετίζονται με την προστασία ενός αναπόσπαστου μέρους των τοπικών κοινοτήτων. Ο Smith ανακάλεσε στη μνήμη του ένα νεαρό αγόρι που ζούσε στην περιοχή Irrawaddy και δούλευε με τον πατέρα του, ψαρεύοντας συνεργατικά με τα δελφίνια. Όλο το χωριό έκανε αστεία σχετικά με το ποιος κάτοικος αγαπούσε περισσότερο τα δελφίνια, μέχρι που το αγόρι είπε, “Αγαπάω τα δελφίνια πιο πολύ απ’ ό,τι αγαπάω τη μητέρα μου”. Σύμφωνα με τον Smith, τα δελφίνια Irrawaddy δεν αποτελούν απλώς σημαντικό διακύβευμα της βιοποικιλότητας, αλλά έχουν να κάνουν και με “τη διατήρηση αυτών που είναι σημαντικά για τους ανθρώπους”.
Με πληροφορίες από National Geographic
