Πολλοί από εμάς αναρωτιόμαστε συχνά τι συμβαίνει στο κεφάλι ενός ζώου, ποιες είναι οι εμπειρίες του, τι σκέφτεται και τι νιώθει. 

Παρόλα αυτά, για πολλά χρόνια ήταν δύσκολο για τους επιστήμονες να προσεγγίσουν τέτοια ζητήματα χωρίς να χάσουν την επιστημονική τους εγκυρότητα, λόγω των νορμών που επικρατούσαν στην επιστημονική κοινότητα. 

Ευτυχώς, οι εποχές αυτές έχουν πια περάσει και οι ερευνητές πλέον μελετούν διεξοδικά τι συμβαίνει στο μυαλό των ζώων. Αυτό το οφείλουμε σε επιστήμονες όπως ήταν ο Donald Griffin, ο οποίος από τη δεκαετία του 1980 μέχρι τον θάνατό του το 2003 υποστήριζε σθεναρά ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να μελετάμε τη συνειδητότητα, τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ζώων με τα οποία συγκατοικούμε σε αυτόν τον πλανήτη.

Οι φιλόσοφοι της νόησης, Walter Velt και Heather Browning, δημοσίευσαν πρόσφατα μια έρευνα στα πλαίσια της οποίας επιχείρησαν, σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες, να εξερευνήσουν πώς μοιάζει ο κόσμος από την οπτική γωνία των κορακοειδών (κοράκια, καρακάξες, κ.α.)

Πολύς κόσμος υποτιμά τη νοημοσύνη των πτηνών, αλλά είναι γνωστό ότι τα κορακοειδή είναι τόσο έξυπνα, που συχνά περιγράφονται από τους επιστήμονες ως “φτερωτοί πίθηκοι”. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας, όμως, οι επιστήμονες ήθελαν να πάνε ένα βήμα πέρα από τη νοημοσύνη, και να εξετάσουν πέντε διαστάσεις της εμπειρίας: τη συμπεριφορά, τη γνώση, τον εγκέφαλο, τα συναισθήματα, και τη συνειδητότητα. 

Τα μάτια των κορακοειδών βλέπουν με εξαιρετικά υψηλή “ανάλυση”, κάτι που τους επιτρέπει να αναζητούν την τροφή τους όσο πετούν με μεγάλες ταχύτητες. Η ακοή τους είναι επίσης εξαιρετική, επιτρέποντάς τους ακόμα και να ξεχωρίσουν σε ποια άτομα της ομάδας τους μπορούν να βασιστούν και σε ποια όχι, αναλύοντας και συγκρατώντας τα ηχητικά σήματα που βγάζουν. Επιπλέον, τα κορακοειδή έχουν πολύ καλή όσφρηση, η οποία τα βοηθά να εντοπίζουν τους καρπούς και άλλες τροφές που έχουν κρύψει. 

Τα κορακοειδή έχουν συναισθήματα παρόμοια με τα δικά μας

Τα κορακοειδή παρουσιάζουν γνωστικές προκαταλήψεις, ακριβώς όπως και οι άνθρωποι. Μπορεί να έχουν αποκτούν κακή διάθεση και να εμφανίζουν σημάδια απαισιοδοξίας αφού τα παρατηρήσουν σε άλλα άτομα. 

Ακόμα, παρουσιάζουν και θετική διάθεση όταν χρησιμοποιούν ένα εργαλείο με επιτυχία – όπως οι άνθρωποι – και τείνουν να φοβούνται τα νέα, άγνωστα αντικείμενα.

Ακόμα κι αν έχετε λιχουδιές να τους δώσετε, τα κορακοειδή θα διστάσουν να πετάξουν κοντά σας αν δεν σας γνωρίζουν ήδη, αλλά έχουν αυτοπεποίθηση όταν συναναστρέφονται ανθρώπους που γνωρίζουν καλά – και πάλι όπως οι άνθρωποι. 

Τείνουμε συχνά να αποδίδουμε συναισθηματική ζωή μόνο στα θηλαστικά, αλλά τα κορακοειδή μας δείχνουν ότι χρειάζεται να μελετήσουμε πιο διεξοδικά τα συναισθήματα των πουλιών. 

Αντιλαμβάνονται όμως τον κόσμο διαφορετικά

Εμείς οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με ενιαίο τρόπο, αλλά τα πτηνά διαθέτουν διαφορετική δομή στον εγκέφαλό τους, με τα δύο ημισφαίρια να μη συνδέονται όπως σ’ εμάς. 

Τα ημισφαίρια του εγκεφάλου των κορακοειδών παρουσιάζουν ιδιαίτερο καταμερισμό των εργασιών, για παράδειγμα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δύο μάτια τους για να εστιάσουν σε διαφορετικές δραστηριότητες. Παρόλα αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι η εμπειρία τους χωρίζεται στα δύο – ότι έχουν, δηλαδή, διπλό εαυτό – αλλά ότι αντιλαμβάνονται τον κόσμο με κάπως διαφορετικό τρόπο από εμάς. 

Οι επιστήμονες παρομοιάζουν τη συνειδητότητα των κορακοειδών με αυτή των ασθενών στους οποίους έχει αφαιρεθεί η σύνδεση μεταξύ των δύο ημισφαιρίων με σκοπό τη μείωση των επιληπτικών κρίσεων. Όταν αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν δύο εικόνες, τη μία από το αριστερό οπτικό πεδίο, και την άλλη από το δεξί, ζωγραφίζουν αυτό που βλέπουν στο αριστερό με το αριστερό χέρι, ενώ περιγράφουν λεκτικά αυτό που βλέπουν στο δεξί, δίνοντας την εντύπωση ότι δύο εαυτοί συνυπάρχουν σε ένα σώμα. 

Αντιλαμβάνονται το πέρασμα του χρόνου

Τα κορακοειδή αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στο πέρασμα του χρόνου με μεγάλη ακρίβεια. Συχνά κρύβουν το φαγητό τους, και μπορούν να θυμηθούν όχι μόνο που το έκρυψαν, αλλά και τι είδος φαγητού έκρυψαν, και πόσος καιρός έχει περάσει (έτσι ώστε να μην τρώνε χαλασμένο φαγητό, π.χ. έντομα που χαλάνε με το πέρασμα του χρόνου). 

Στο σημείο αυτό, η μνήμη τους ξεπερνά τη δική μας και αυτήν άλλων ζώων όσον αφορά στα αντικείμενα που έχουν κρύψει, καθώς κάποια κορακοειδή μπορεί να θυμούνται ακόμα και χίλια αντικείμενα που έχουν κρύψει μέσα σε ένα μήνα. Κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να θυμηθεί τόσους κρυμμένους ξηρούς καρπούς ή πατατάκια και τόσες διαφορετικές κρυψώνες.

Αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους μέσα στον κόσμο

Τα κορακοειδή δεν αναγνωρίζουν μόνο την αντανάκλασή τους στον καθρέφτη, αλλά καταλαβαίνουν και τι σκέφτονται οι άλλοι από τη συμπεριφορά τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα κορακοειδή επιστρέφουν στις κρυψώνες με το φαγητό τους και το κρύβουν αλλού όταν καταλαβαίνουν ότι τα παρακολουθούν – μόνο στην περίπτωση που έχουν κλέψει αυτό το φαγητό από άλλους στο παρελθόν – δηλαδή αναγνωρίζουν την ενοχή τους.

Οι αρσενικές κίσσες παρακολουθούν τι τρώνε οι θηλυκές τις οποίες θέλουν να προσεγγίσουν, ώστε να τους κάνουν δώρο το αγαπημένο τους φαγητό. Ακόμα και τα πιο μοναχικά κορακοειδή, όπως είναι τα κοράκια, φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, κάτι που οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι περιοριζόταν στα θηλαστικά. 

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Σε όλα αυτά ευρήματα, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας. Το να μάθουμε περισσότερα για το μυαλό των μη ανθρώπινων ζώων συχνά είναι πολύ δύσκολο, καθώς τα δεδομένα που έχουμε είναι συχνά σποραδικά και αμφίσημα. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται να μας δίνει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο τα κορακοειδή. Στα περισσότερα ζώα, αυτό που μας σταματά από το να γνωρίζουμε περισσότερα είναι η έλλειψη έρευνας, όχι η έλλειψη ικανότητας να τα ανακαλύψουμε.

Η συγκεκριμένη έρευνα έχει σημαντικές προεκτάσεις και για την ευζωία των πανέξυπνων αυτών πτηνών. Μαθαίνοντας πώς βιώνουν τον κόσμο τα διαφορετικά ζώα, μπορούμε να καταλάβουμε τι τους αρέσει και τι δεν τους αρέσει, τι τα δυσκολεύει και τι τα διευκολύνει, ώστε να μπορούμε να βελτιώσουμε τις ζωές τους και να τα φροντίσουμε καλύτερα. 

Με πληροφορίες από The Conversation