Έχετε παρατηρήσει ποτέ έναν σκύλο που τρομάζει με τον παραμικρό θόρυβο ή μια γάτα που κρύβεται όταν έρχονται επισκέπτες; Συχνά, η αιτία τέτοιων φοβισμένων ή επιθετικών συμπεριφορών εντοπίζεται στα πρώτα στάδια της ζωής τους. Η κοινωνικοποίηση από μικρή ηλικία είναι το θεμέλιο για να μεγαλώσει ένα ζώο που νιώθει άνετο με τον κόσμο γύρω του, ένα κατοικίδιο ήρεμο, φιλικό και με αυτοπεποίθηση.

Αλλά τι ακριβώς σημαίνει «κοινωνικοποίηση» και πώς μπορούμε ως κηδεμόνες να την πετύχουμε;

Τα πρώτα βήματα – η κρίσιμη περίοδος
Για τα κουτάβια (και σε μεγάλο βαθμό και για τα γατάκια), υπάρχει ένα «παράθυρο» κοινωνικοποίησης, συνήθως από τις 3 έως περίπου τις 14 εβδομάδες της ζωής τους, όπου το μυαλό τους είναι σαν σφουγγάρι που ρουφά εμπειρίες. Σε αυτή την περίοδο, ο στόχος είναι να γνωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα διαφορετικά ερεθίσματα με θετικό τρόπο: ανθρώπους κάθε ηλικίας και εμφάνισης, άλλα ζώα, ήχους (από την ηλεκτρική σκούπα μέχρι την κίνηση των αυτοκινήτων), διαφορετικά περιβάλλοντα. Ένα κουτάβι που θα γνωρίσει π.χ. παιδιά, άνδρες με γενειάδα, ανθρώπους με καπέλα, ψηλούς, κοντούς, καθώς και σκύλους διαφόρων μεγεθών, θα μάθει ότι όλοι αυτοί αποτελούν φυσιολογικό κομμάτι του κόσμου του. Αντίθετα, αν μεγαλώσει μονίμως απομονωμένο ή με ελάχιστα ερεθίσματα, είναι πολύ πιθανό αργότερα να φοβάται ή να αντιδρά έντονα σε οτιδήποτε άγνωστο.

Θετικές εμπειρίες και ασφάλεια
Κοινωνικοποίηση δεν σημαίνει απλώς «έκθεση σε πολλά πράγματα», αλλά κυρίως θετικές εμπειρίες. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι το κουτάβι ή το γατάκι νιώθει ασφαλές όταν γνωρίζει κάτι καινούργιο. Αυτό σημαίνει ότι δεν το πιέζουμε με το ζόρι να πλησιάσει κάτι που το τρομάζει, αλλά το ενθαρρύνουμε με ήρεμο τρόπο και επιβραβεύουμε κάθε θαρραλέο βήμα (με λιχουδιές, παιχνίδι ή επαίνους). Για παράδειγμα, η πρώτη βόλτα στον πολυσύχναστο δρόμο πρέπει να γίνει σταδιακά: κρατάμε το κουτάβι αγκαλιά στην αρχή, του μιλάμε χαλαρά, το αφήνουμε να παρατηρήσει από απόσταση. Σιγά σιγά, με υποστήριξη και θετική ενίσχυση, θα συσχετίσει τα καινούργια ερεθίσματα με κάτι ευχάριστο αντί για κάτι φοβερό. Το ίδιο ισχύει και για τη γνωριμία με άλλα ζώα: ένα καλά κοινωνικοποιημένο κουτάβι έχει παίξει με άλλα κουτάβια, έχει γνωρίσει ήρεμους ενήλικους σκύλους, ίσως και γάτες, πάντα υπό επίβλεψη και σε ελεγχόμενο περιβάλλον, ώστε να μάθει καλούς τρόπους και να μην φοβάται.

Συνέπεια και συνέχεια στην κοινωνικοποίηση
Παρότι η παιδική ηλικία είναι κρίσιμη, η κοινωνικοποίηση δεν σταματά εκεί. Συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ζώου. Ένας σκύλος μπορεί να αναπτύξει φοβίες ακόμα και αργότερα αν μείνει για πολύ καιρό μακριά από ερεθίσματα. Γι’ αυτό, φροντίστε να διατηρείτε πλούσια τη ζωή του κατοικιδίου σας: βγάλτε το βόλτες σε διαφορετικά μέρη, δώστε του ευκαιρίες να συναντά άλλους ανθρώπους και ζώα, συνεχίστε να το εκπαιδεύετε σε νέα κόλπα και παιχνίδια. Για μια γάτα, φροντίστε να έχει στο περιβάλλον της ερεθίσματα, να έρχονται φίλοι στο σπίτι ώστε να μη θεωρεί τους ξένους απειλή, και ίσως να προσπαθήσετε να την κοινωνικοποιήσετε με άλλο ζώο αν είναι εφικτό. Η συνεχής έκθεση σε νέα πράγματα με θετικό τρόπο κρατά το ζώο ανοιχτόμυαλο και του χτίζει ανθεκτικότητα στο στρες.

Τα οφέλη ενός κοινωνικού κατοικιδίου
Ένα ζώο που έχει μεγαλώσει με σωστή κοινωνικοποίηση είναι συνήθως πιο χαλαρό και ευτυχισμένο. Ένας σκύλος κοινωνικός μπορεί να σε συνοδεύει παντού χωρίς δράματα, σε ένα καφέ, σε ένα πάρκο γεμάτο κόσμο, γιατί έχει μάθει να μην αγχώνεται με τους ξένους ή τα απρόοπτα. Μια γάτα που έχει κοινωνικοποιηθεί θα προσαρμόζεται καλύτερα σε αλλαγές (π.χ. σε ένα νέο σπίτι ή στην άφιξη ενός μωρού στην οικογένεια) και δεν θα ζει μονίμως κρυμμένη κάτω από το κρεβάτι όταν έχει κόσμο. Επιπλέον, τα κοινωνικά ζώα είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν επιθετικότητα από φόβο. Αντιθέτως, αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις με περιέργεια και αυτοπεποίθηση. Αυτό κάνει και τη δική μας ζωή ευκολότερη.

Κοινωνικοποίηση της γάτας σας: Δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο

Κάθε γάτα έχει μοναδικό χαρακτήρα και χρειάζεται διαφορετικό χρόνο για να κοινωνικοποιηθεί.

Η κοινωνικοποίηση από μικρή ηλικία είναι ένα από τα καλύτερα «δώρα» που μπορούμε να κάνουμε στο κατοικίδιό μας. Με υπομονή, αγάπη και πολλές θετικές εμπειρίες, μεγαλώνουμε έναν φίλο που δεν φοβάται τον κόσμο αλλά τον απολαμβάνει. Κάθε νέος άνθρωπος που γνωρίζει, κάθε περίεργος ήχος που μαθαίνει να προσπερνά αδιάφορα, είναι μια επένδυση στην ψυχική του ισορροπία. Και όταν βλέπετε το άλλοτε μικρό κουτάβι ή γατάκι σας να έχει γίνει ένα ήρεμο, κοινωνικό πλάσμα, καταλαβαίνετε ότι όλη εκείνη η προσπάθεια άξιζε τον κόπο.