Τα σαλιγκάρια είναι πλάσματα στενά δεμένα με τη φύση. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς εναρμονίζονται απόλυτα με τον καιρό και προσαρμόζονται στις αλλαγές του με τόση φυσικότητα.

Δυστυχώς, αυτή την αρμονία έρχεται συχνά να διαταράξει ο άνθρωπος, ο οποίος επιδίδεται στην αλόγιστη συλλογή τους, ακόμα και σε περιόδους ή περιοχές που αυτό απαγορεύεται.

Στις περισσότερες χώρες του κόσμου υπάρχει νομοθεσία που απαγορεύει τη συλλογή, την εμπορία ή την εκτροφή ορισμένων ειδών σαλιγκαριών, είτε για συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου είτε καθ’ όλη τη διάρκειά του.

Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, η νομοθεσία για τα σαλιγκάρια περιλαμβάνει την απαγόρευση συλλογής, διακίνησης και εμπορίας των άγριων εδωδίμων σαλιγκαριών (είδη HELIX και EOBANIA) κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους (1 Ιουλίου έως 31 Ιανουαρίου), όπως ορίζει το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981, όπως δημοσιεύτηκε σε Φ.Ε.Κ. 43Α1981. Για τη δημιουργία και λειτουργία εκτροφείου σαλιγκαριών απαιτείται άδεια βάσει του νόμου 3698/2008, ο οποίος διέπει τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Η παραβίαση της νομοθεσίας τιμωρείται με πρόστιμα, καθώς η περισυλλογή και εμπορία του προστατευόμενου είδους θεωρείται παράνομη.

Όσον αφορά την εκτροφή τους, θα πρέπει να γίνεται μέσα σε συγκεκριμένα νομικά πλαίσια και να μην παραβαίνει τους νόμους που αφορούν τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε γιατί ισχύουν απαγορεύσεις οι οποίες αφορούν τη συλλογή σαλιγκαριών – ειδικά στην Ελλάδα που το μάζεμα σαλιγκαριών είναι αρκετά συνηθισμένο και διαδεδομένο.

Σύμφωνα με το UNF Institute of Environmental Research and Education, τα σαλιγκάρια παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα, καθώς συμβάλλουν στη διάσπαση φυτικών υπολειμμάτων και βοηθούν στην ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων όπως άζωτο, φώσφορο και κάλιο, επιστρέφοντας αυτά τα στοιχεία στο έδαφος, πράγμα το οποίο ενισχύει τα φυτά.

Επίσης, τα σαλιγκάρια αποτελούν τροφή για άλλα ζώα, και αν τα μαζεύουμε αλόγιστα, διαταράσσουμε την ισορροπία της διατροφικής αλυσίδας.

Από την άλλη είναι πολύ πιθανό τα άγρια σαλιγκάρια να φέρουν παράσιτα ή επιβλαβείς μικροοργανισμούς, ειδικά αν προέρχονται από περιοχές με πολλά φυτοφάρμακα ή από περιοχές που επικρατεί ρύπανση.

Επομένως, δικαίως η ελληνική νομοθεσία ορίζει την απαγόρευση συλλογής σαλιγκαριών, τόσο κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους όσο και σε προστατευόμενες περιοχές. Η αφαίρεση σαλιγκαριών από τη φύση χωρίς άδεια μπορεί να επιφέρει πρόστιμα, καθώς θεωρείται μορφή παράνομης συλλογής άγριας πανίδας.

Η φροντίδα του περιβάλλοντος είναι ευθύνη όλων μας και είναι στο χέρι μας να προστατέψουμε τα πλάσματα που ζουν μέσα σε αυτό. Και ίσως να μην γνωρίζαμε ότι τα σαλιγκάρια παίζουν σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα, όμως αν το γνωρίζαμε ή το μάθαμε τώρα, θα πρέπει να ακολουθήσουμε τους νόμους του κράτους στο οποίο ζούμε.

Μία ακόμα πληροφορία που πολλοί μπορεί να μην γνωρίζουν είναι ότι τα σαλιγκάρια κάνουν την εμφάνισή τους όσο ακόμα πέφτουν οι πρώτες σταγόνες και όχι μετά την βροχή όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει.

Απλώς εμείς συνήθως τα βλέπουμε και τα παρατηρούμε ευκολότερα όταν η βροχή σταματά και ενώ το έδαφος παραμένει ακόμα υγρό. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να τα συναντήσουμε αργά τη νύχτα ή νωρίς το ξημέρωμα όταν επικρατεί υγρασία στο περιβάλλον.

Η εμφάνισή τους τις στιγμές εκείνες δεν είναι καθόλου τυχαία. Τα σαλιγκάρια φαίνεται να γνωρίζουν πότε οι συνθήκες είναι κατάλληλες για να βγουν από τα καταφύγιά τους. Κι αν τα προσέξει κανείς, θα δει ότι η βροχή όχι μόνο δεν τα φοβίζει αλλά μοιάζει σαν να είναι ο καλύτερός τους φίλος.

Ο πρώτος λόγος, λοιπόν, που τα σαλιγκάρια προτιμούν τη βροχή είναι απλός: χρειάζονται υγρασία για να επιβιώσουν. Το σώμα τους είναι πολύ μαλακό και χάνει εύκολα νερό. Οπότε, όταν έξω βρέχει, οι συνθήκες είναι ιδανικές γιατί το έδαφος είναι βρεγμένο και πιο μαλακό, ο αέρας είναι δροσερός και μπορούν να μετακινηθούν και να αναπνέουν χωρίς να κινδυνεύουν να αφυδατωθούν. Απορροφούν πιο εύκολα οξυγόνο υπό αυτές τις συνθήκες γι’ αυτό δραστηριοποιούνται όταν επικρατεί υγρασία.
Ο δεύτερος λόγος της αγάπης τους για τη βροχή είναι η ευκολότερη μετακίνηση. Τα σαλιγκάρια εκκρίνουν μια βλέννα για να μετακινούνται, η οποία λειτουργεί καλύτερα σε υγρές επιφάνειες. Έτσι, λοιπόν, όταν βρέχει ή και λίγο μετά τη βροχή, η μετακίνηση είναι πιο εύκολη επειδή μπορούν να “γλιστράνε” καλύτερα. Με τη βροχή βγαίνουν έξω κι άλλοι οργανισμοί και τα φυτά γίνονται πιο τρυφερά και μαλακά. Αυτό είναι πολύ θετικό για τα σαλιγκάρια καθώς μπορούν να βρουν άφθονη τροφή και αυτός είναι ο τρίτος λόγος που βγαίνουν από τα καταφύγιά τους όταν βρέχει.

Τι συμβαίνει όταν δεν βρέχει και ο καιρός είναι ζεστός;

Λόγω της ευαισθησίας του σώματός τους, τα σαλιγκάρια “κρύβονται” όταν οι συνθήκες που επικρατούν είναι ξηρές και έχει υψηλές γι’ αυτά θερμοκρασίες. Αποσύρονται σε πιο δροσερά και υγρά μέρη, όπως για παράδειγμα κάτω από πέτρες, μέσα σε ρωγμές του εδάφους, κάτω από φύλλα ή σε κορμούς φυτών. Για να προστατευτούν από την αφυδάτωση, “κλείνονται” στο καβούκι τους, δημιουργώντας ένα λεπτό στρώμα βλέννας που στερεοποιείται και λειτουργεί σαν προσωρινό κάλυμμα. Εκεί παραμένουν ακίνητα και αδρανή, σαν να βρίσκονται σε “νάρκη”, και έτσι μπορούν να επιβιώσουν χωρίς φαγητό και νερό για αρκετούς μήνες. Περιμένουν υπομονετικά ώστε η υγρασία του περιβάλλοντος να επανέλθει στα επιθυμητά γι’ αυτά επίπεδα, και ύστερα βγαίνουν για να αναζητήσουν τροφή και νερό ξανά.

Ας δούμε και μερικά fun facts για τα σαλιγκάρια

–Το καβούκι τους είναι το “σπίτι” τους, είναι φτιαγμένο από ασβέστιο και μεγαλώνει μαζί τους. Δεν μπορούν να το αφήσουν πίσω ή να αλλάξουν “σπίτι”.

–Είναι ερμαφρόδιτα. Κάθε σαλιγκάρι έχει και αρσενικά και θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε δύο σαλιγκάρια μπορούν να ζευγαρώσουν μεταξύ τους.

–Έχουν μια ειδική γλώσσα σαν ταινία στο στόμα τους, η οποία ονομάζεται ραδούλα και καλύπτεται από χιλιάδες μικροσκοπικά δοντάκια. Η ραδούλα μοιάζει με γυαλόχαρτο και τα βοηθάει να ξύνουν την τροφή από επιφάνειες και να τη θρυμματίζουν σε πολύ μικρά κομμάτια ώστε να την καταναλώσουν.

–Η βλέννα τους είναι ένα πραγματικό πολυεργαλείο, καθώς τη χρησιμοποιούν για να διατηρούν την υγρασία τους, να σφραγίζουν το καβούκι τους και να “αφήνουν μονοπάτια” ώστε να προσανατολίζονται.

–Έχουν τέσσερα μάτια. Τα δύο που βρίσκονται στις πάνω κεραίες τα χρησιμοποιούν για να βλέπουν, ενώ τα δύο που βρίσκονται στις κάτω κεραίες τα χρησιμοποιούν για να μυρίζουν και να αγγίζουν.

–Το αφρικανικό σαλιγκάρι (Achatina) μπορεί να φτάσει τα 30 εκατοστά σε μήκος και να ζυγίσει πάνω από 200 γραμμάρια.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα δούμε ένα σαλιγκάρι να κινείται αργά πάνω στο βρεγμένο χώμα, αξίζει να σταθούμε για λίγο και να το παρατηρήσουμε – γιατί, παρά την ευαισθησία του, μέσα σε κάθε αργό του βήμα κρύβεται ένας μικρός, αθόρυβος αγώνας για επιβίωση.