Αν το σκεφτεί κανείς, τα περιστέρια έχουν πραγματικά κατακλύσει τον κόσμο. Υπάρχουν παντού πάνω στη γη, όμως τα συναντάμε κυρίως στα αστικά κέντρα, όπου έχουν μάθει να συνυπάρχουν αρμονικά με τους ανθρώπους.

Πολλοί τα αγαπούν, και όχι άδικα, καθώς αποτελούν παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης, αγάπης και αγνότητας. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που δεν τρέφουν τα πιο τρυφερά συναισθήματα για εκείνα διότι τα θεωρούν ενοχλητικά και φορείς μικροβίων.

Πέρα, όμως, από αυτές τις δύο αντίθετες απόψεις, πρόκειται για εξαιρετικά έξυπνα ζώα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από την αρχαιότητα μέχρι και πολύ πρόσφατα, για να μεταφέρουν μηνύματα. Τα ταχυδρομικά περιστέρια ήταν ένας απλός αλλά αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας.

Αναφορές για τα περιστέρια-αγγελιοφόρους υπάρχουν ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. σε διάφορους πολιτισμούς ανά τον κόσμο.

Χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, αργότερα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ακόμα και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, μεταφέροντας σημαντικά μηνύματα και σώζοντας χιλιάδες ζωές.

Απόδειξη της χρησιμότητάς τους είναι ότι κατά τη διάρκεια του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, 250.000 περιστέρια “υπηρέτησαν” πιστά τον άνθρωπο.

Πώς κατάφερναν, όμως, αυτά τα πανέξυπνα πλάσματα να μεταφέρουν τα γράμματα που τους παρέδιδαν οι άνθρωποι στον σωστό προορισμό;

Μπορεί να σκεφτόμαστε ότι τα περιστέρια ήξεραν τον προορισμό που τους υποδεικνύονταν, όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Τα περιστέρια δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν τον προορισμό, αλλά είχαν – και προφανώς έχουν – την ικανότητα να επιστρέφουν πάντα στα σπίτια τους.

Τα περιστέρια εκτρέφονταν και ζούσαν σε έναν συγκεκριμένο περιστερώνα, ο οποίος με τον καιρό γινόταν το “σπίτι” τους. Η εκπαίδευσή τους ξεκινούσε με κοντινές αποστάσεις, δηλαδή μεταφέρονταν λίγα μέτρα πιο μακριά από τον περιστερώνα τους και αφήνονταν να γυρίσουν πίσω σε αυτόν.

Σταδιακά οι αποστάσεις αυτές όλο και μεγάλωναν, έως ότου έφταναν τα πολλές δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Οπότε, όταν κάποιος ήθελε να μεταφέρει ένα μήνυμα προς έναν συγκεκριμένο περιστερώνα, έπρεπε να πάρει μαζί του ένα περιστέρι που άνηκε σε εκείνον τον περιστερώνα.

Άρα, κάποιος μπορούσε να είχε στον περιστερώνα του, περιστέρια από διάφορους περιστερώνες – πολύπλοκο αλλά ευφυέστατο. Έτσι, λοιπόν, ο αποστολέας έγραφε το μήνυμά του σε ένα πολύ μικρό χαρτάκι, το τοποθετούσε σε έναν μικρό κύλινδρο δεμένο στο πόδι του περιστεριού του περιστερώνα που ήθελε να φτάσει το μήνυμα, και άφηνε το περιστέρι ελεύθερο.

Το περιστέρι έφτανε στον δικό του περιστερώνα και ο παραλήπτης έπαιρνε το μήνυμά του.

Ωστόσο, επειδή πολλές φορές συνέβαιναν ατυχήματα στον δρόμο και μπορεί ένα περιστέρι να μην τα κατάφερνε να φτάσει στον προορισμό του, οι άνθρωποι μπορεί να έστελναν πάνω από δύο περιστέρια με το ίδιο μήνυμα στον ίδιο παραλήπτη.

Επομένως, τα περιστέρια δεν παρέδιδαν μηνύματα σε οποιονδήποτε προορισμό, αλλά ουσιαστικά πάντα επέστρεφαν στη βάση τους. Για να αποστέλλονταν ένα μήνυμα σε άλλη κατεύθυνση, χρειαζόταν περιστέρι που άνηκε σε εκείνον τον προορισμό.

Πώς μπορούν τα περιστέρια να γνωρίζουν τον τρόπο για να επιστρέψουν “σπίτι” τους;

Τα περιστέρια έχουν εξαιρετική αντίληψη του μαγνητικού πεδίου της γης – μια ικανότητα που ο αγγλικός όρος της είναι “magnetoreception” – και τους επιτρέπει τα προσανατολίζονται με βάση αυτό το μαγνητικό πεδίο. Εμείς οι άνθρωποι δεν έχουμε αυτή την ικανότητα, αλλά πολλά είδη πτηνών την έχουν, με τα περιστέρια να βρίσκονται στην κορυφή της λίστας.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα διαπίστωση είναι ότι τα ταχυδρομικά περιστέρια μπορούν να εντοπίσουν τη βάση τους με μεγαλύτερη ακρίβεια όταν διανύουν μεγάλες αποστάσεις προς τον βορρά και τον νότο, παρά προς την ανατολή και τη δύση, λόγω της κατεύθυνσης των δυνάμεων του μαγνητικού πεδίου της γης.

Συνοψίζοντας

Μπορεί σήμερα να μην χρησιμοποιούμε τα περιστέρια για να στείλουμε μηνύματα, όμως αυτά τα ζώα είναι εδώ για να μας θυμίζουν πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή τους στην ανθρώπινη επικοινωνία, σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας, ακόμη και στη σωτηρία ανθρώπινων ζωών. Η τεχνολογία έχει κάνει αλματώδη βήματα προόδου, αλλά η φύση είναι αυτή που συνεχίζει να μας εκπλήσσει με τη σοφία και τα μυστήριά της.