Στη σκέψη πολλών ανθρώπων, η λέξη «γουρούνι» είναι συνδεδεμένη με αρνητικές έννοιες, όπως η βρωμιά, η οκνηρία και η λαιμαργία. Όταν όμως κάποιος γνωρίζει από κοντά ένα από αυτά τα παρεξηγημένα πλάσματα, γρήγορα συνειδητοποιεί πόσο άδικα είναι τα στερεότυπα γύρω από την προσωπικότητα και τις συνήθειές τους.

Στο φυσικό τους περιβάλλον – και όχι σε βιομηχανικές μονάδες εκτροφής όπου οι συνθήκες διαβίωσής τους είναι συχνά άθλιες – τα γουρούνια είναι ζώα καθαρά, κοινωνικά και πολύ ικανά στην επίλυση προβλημάτων. Τα τελευταία χρόνια, μικρόσωμες – κυρίως – φυλές χοίρων υιοθετούνται ως κατοικίδια και εντυπωσιάζουν τους κηδεμόνες τους με την εξυπνάδα, την τρυφερότητα και την περιέργειά τους.

Ας δούμε παρακάτω μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για αυτά τα χαριτωμένα πλάσματα και την περίπλοκη σχέση τους με το είδος μας.

1. Η ιστορία εξημέρωσής τους έχει δύο «αφετηρίες»

Η ιστορία εξημέρωσης του οικόσιτου χοίρου έχει δύο διαφορετικές αφετηρίες που χωρίζονται από αρκετούς αιώνες και χιλιάδες χιλιόμετρα. Στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Τουρκία, πριν από περίπου 10.000 χρόνια, αγριόχοιροι άρχισαν να πλησιάζουν ανθρώπινους οικισμούς αναζητώντας τροφή. Η προσέγγιση αυτή οδήγησε σταδιακά στην εξημέρωσή τους. Παράλληλα, περίπου 8.000 χρόνια πριν, σε μια άλλη γωνιά της Ασίας, στην κοιλάδα του ποταμού Μεκόνγκ στην Κίνα, μια αντίστοιχη διαδικασία ξεκίνησε ανεξάρτητα. Έτσι, δύο διαφορετικοί πολιτισμοί, χωρίς καμία επαφή μεταξύ τους, αναγνώρισαν τη χρησιμότητα αυτών των ζώων και άρχισαν να τα εντάσσουν στις κοινότητές τους.

2. Είναι καθαρά ζώα, όταν έχουν αυτή τη δυνατότητα

Σας αρέσει να κρατάτε το σπίτι σας καθαρό; Το ίδιο και στα γουρούνια! Όταν αυτά τα ζώα ζουν σε ασφαλή και άνετα περιβάλλοντα, όπως καταφύγια, φροντίζουν να έχουν ξεχωριστό χώρο για ύπνο, φαγητό και «τουαλέτα». Δεν λερώνουν ποτέ τον χώρο όπου κοιμούνται. Επιπλέον, χτίζουν τακτοποιημένες και άνετες φωλιές για χαλάρωση και φροντίδα των μικρών τους.

Η γνωστή συνήθεια των χοίρων να κυλιούνται στη λάσπη δεν προέρχεται από… αδιαφορία για τους κανόνες υγιεινής, αλλά πρόκειται για μια χρήσιμη στρατηγική που τα βοηθάει να ρίχνουν τη θερμοκρασία τους σώματός τους (καθώς δεν ιδρώνουν), να προστατεύουν το δέρμα τους από τον ήλιο και να κρατούν μακριά τα ενοχλητικά έντομα.

3. Είναι έξυπνα πλάσματα και δεκτικά στην εκπαίδευση

Τα γουρούνια μοιράζονται πολλά γνωστικά χαρακτηριστικά με άλλα ζώα που θεωρούνται ευφυή από τους ανθρώπους, όπως τα κοράκια, οι μαϊμούδες και οι σκύλοι. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα πάνε εξαιρετικά καλά σε εργαστηριακά τεστ που περιλαμβάνουν λαβύρινθους, ασκήσεις μνήμης, παζλ και αναγνώριση αντικειμένων. Μια μελέτη του 2009 έδειξε ότι μπορούν να ερμηνεύσουν την εικόνα σε έναν καθρέφτη για να βρουν ένα μπολ με φαγητό, ενώ υπάρχουν και καταγεγραμμένες περιπτώσεις χοίρων που κάνουν χρήση εργαλείων (όπως ξύλων και φλοιών δέντρων) για να φτιάξουν τις φωλιές τους.

Για όλους τους παραπάνω λόγους – και πολλούς ακόμη – οι επιστήμονες θεωρούν τα γουρούνια εξαιρετικά ευφυή ζώα. Επιπλέον, ο τρόπος που ανταποκρίνονται στην εκπαίδευση είναι εντυπωσιακός. Στο πλαίσιο μιας έρευνας πριν από μερικά χρόνια, χοίροι έμαθαν να χρησιμοποιούν joystick με τη μουσούδα τους προκειμένου να κατευθύνουν τον κέρσορα σε μια οθόνη και να εξασφαλίσουν τροφή ως επιβράβευση. Το εντυπωσιακό, σύμφωνα με το BBC, είναι ότι συνέχισαν να ολοκληρώνουν τις «πίστες» αυτού του απλοϊκού video game ακόμα και όταν χάλασε το σύστημα χορήγησης λιχουδιών, με μοναδικό κίνητρο την κοινωνική αλληλεπίδραση με τους ερευνητές.

4. Έχουν κακή όραση αλλά εξαιρετική όσφρηση

Τα γουρούνια μπορούν να βλέπουν αντικείμενα στα πλάγια του κεφαλιού τους, ικανότητα που τα βοηθά να εντοπίζουν πιθανούς θηρευτές, όμως δεν εστιάζουν καλά σε πράγματα που βρίσκονται ακριβώς μπροστά τους. Η αδυναμία αυτή αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από την εξαιρετική τους όσφρηση. Χρησιμοποιούν τη μουσούδα τους για να αναγνωρίζουν άλλους χοίρους, να εξερευνούν το περιβάλλον τους, αλλά κυρίως για να βρίσκουν φαγητό. Μάλιστα, χάρη σε έναν μικρό μυ στο ρύγχος τους που του χαρίζει ευελιξία, μπορούν να σκάβουν με αυτό ανακαλύπτοντας τροφή μέσα στο χώμα.

Στην Ευρώπη, οι χοίροι χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για το «κυνήγι» τρούφας, ενός υπόγειου μανιταριού που συγκαταλέγεται στα πιο περιζήτητα εδέσματα παγκοσμίως. Λέγεται ότι μπορούν να ανιχνεύσουν τρούφες ακόμα και σε βάθος 90 εκατοστών κάτω από το έδαφος. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, ορισμένες χώρες απαγόρευσαν τη χρήση γουρουνιών στην αναζήτηση αυτών των μανιταριών, επειδή με το σκάψιμό τους προκαλούσαν ζημιά στα μυκήλια, μειώνοντας έτσι τον ρυθμό παραγωγής για χρόνια.

5. Είναι κοινωνικά ζώα με περίπλοκο εσωτερικό κόσμο

Μια ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Comparative Psychology καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο εσωτερικός κόσμος των χοίρων είναι πολύ πιο περίπλοκος απ’ όσο πιστεύαμε παλαιότερα. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι τα πλάσματα αυτά εμφανίζουν «σταθερά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς και συναισθήματος που μπορούν να περιγραφούν ως “προσωπικότητα”, και αφορούν π.χ. στρατηγικές διαχείρισης στρες, τύπους απόκρισης σε ερεθίσματα, ιδιοσυγκρασία και συμπεριφορικές τάσεις».

Επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να «συντονίζονται» με τα συναισθήματα άλλων χοίρων της κοινότητάς τους (ένα φαινόμενο γνωστό ως emotional contagion) γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία του κοινωνικού παράγοντα στην ψυχολογία τους.

Τέλος, η επικοινωνία φαίνεται να παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη ζωή τους. Συνολικά οι χοίροι χρησιμοποιούν πάνω από 20 διαφορετικούς ήχους – γρυλίσματα και στριγκλίσματα – με τους οποίους εκφράζουν ανάγκες και διαθέσεις. Τα γουρουνάκια αναγνωρίζουν τη φωνή της μητέρας τους και ανταποκρίνονται στο κάλεσμά της, ενώ και εκείνη παράγει μια σειρά από ήρεμους ήχους κατά τον θηλασμό, μια μορφή καθησυχαστικού «νανουρίσματος» για τα μικρά της.

Με πληροφορίες από BBC, TreeHugger.com