Οι χιμπατζήδες είναι μεγάλοι πίθηκοι και ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τους ανθρώπους.

Ζουν στη δυτική και κεντρική Αφρική, και είναι οι κοντινότεροι συγγενείς του ανθρώπου στο ζωικό βασίλειο. Μοιραζόμαστε μαζί τους ένα συγκλονιστικό ποσοστό του DNA μας – 98%. Δυστυχώς, κινδυνεύουν από εξαφάνιση, με τον πληθυσμό τους να μειώνεται συνεχώς.

Οι χιμπατζήδες ζουν περίπου 50 χρόνια στην άγρια φύση, και μπορεί να φτάσουν τα 60 στην αιχμαλωσία. Μας μοιάζουν πολύ – γελάνε με την παρέα τους, χρησιμοποιούν εργαλεία, και δημιουργούν οικογένειες. Τα μικρά τους δένονται στενά με τις μητέρες τους, και διατηρούν αυτή τη σπουδαία σχέση για όλη τους τη ζωή. Τα ζώα αυτά φωλιάζουν στις κορυφές των δέντρων και περπατούν με τα τέσσερα. Ακόμα και σήμερα συνεχίζουμε να μαθαίνουμε νέα πράγματα γι’ αυτά τα φανταστικά πλάσματα.

1. Οι χιμπατζήδες και οι άνθρωποι μπορεί να μοιράζονται μια κοινή αρχαία γλώσσα του σώματος

Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2018 έδειξε ότι οι χειρονομίες που κάνουν οι χιμπατζήδες και οι πίθηκοι μπονόμπο ταυτίζονται κατά 90% με τις ανθρώπινες – ποσοστό που δείχνει εμφανώς ότι δεν πρόκειται για σύμπτωση. Για παράδειγμα, οι χιμπατζήδες τινάζουν τα χέρια τους για να διώξουν έναν άλλο πίθηκο, ή χαϊδεύουν το στόμα ενός άλλου ζώου για να ζητήσουν λίγο από το φαγητό του. Οι άνθρωποι επίσης μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτές τις χειρονομίες, που σημαίνει ότι κάποιος κοινός πρόγονός μας επίσης τις χρησιμοποιούσε. Το συγκεκριμένο εύρημα υποστηρίζεται από μια έρευνα που έδειξε ότι τα νήπια μοιράζονται περίπου 90% των μικρών χιμπατζήδων, όπως είναι τα χοροπηδητά, το χτύπημα του ποδιού στο έδαφος, και οι αγκαλιές.

Οι χιμπατζήδες έχει παρατηρηθεί ότι χρησιμοποιούν 58 διαφορετικούς τύπους χειρονομιών για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Μια ομάδα ερευνητών μελέτησε βίντεο από άγριους χιμπατζήδες και κατέγραψε πάνω από 2.000 χειρονομίες. Οι πιο συνήθεις χειρονομίες αντιπροσώπευαν μικρές φράσεις και νοήματα, ενώ η πιο περίπλοκες απαρτίζονταν από μικρότερες, με τον ίδιο τρόπο που η ανθρώπινη γλώσσα απαρτίζεται από λέξεις και μικρότερες συλλαβές.

2. Μιμούνται τις επιθυμητές συμπεριφορές

Η κοινωνική μάθηση είναι πολύ συνηθισμένη στους χιμπατζήδες. Δεν μαθαίνουν μόνο να φτιάχνουν εργαλεία ο ένας από τον άλλον, αλλά μιμούνται ακόμα και ενυδματολογικές επιλογές. Το 2010, μια χιμπατζίνα από τη Ζάμπια με το όνομα Τζούλι, έβαλε πίσω από το αυτί της ένα κομμάτι γρασίδι για λόγους που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Όλη η ομάδα της, στη συνέχεια, έκανε το ίδιο. Μια ομάδα ερευνητών παρατήρησε τη συμπεριφορά, αλλά δεν μπόρεσε να βρει κάποιο λόγο για να την εξηγήσει, εκτός από το ότι πιθανότατα άρεσε στους άλλους χιμπατζήδες.

3. Τρώνε τα πάντα

Για πολύ καιρό οι χιμπατζήδες θεωρούνταν φυτοφάγοι, αλλά η ηθολόγος Τζέιν Γούντολ ήταν η πρώτη που τους παρατήρησε να βγάζουν τερμίτες από το έδαφος με τη βοήθεια μικρών κλαδιών και να τους τρώνε. Ακόμα, οι χιμπατζήδες τρώνε το κρέας μαϊμούδων. Ενώ τρώνε μια μεγάλη ποικιλία φρούτων, λαχανικών, ριζών και σπόρων, αποφεύγουν όσα δεν τους αρέσουν, όπως είναι οι τροφές με οσμές που συνδέονται με βιολογικούς ρύπους.

4. Προειδοποιούν τους φίλους τους όταν υπάρχει κίνδυνος

Οι χιμπατζήδες ζουν σε επικίνδυνα μέρη, αλλά ευτυχώς φροντίζουν ο ένας τον άλλον. Ήταν γνωστό από καιρό ότι οι χιμπατζήδες προειδοποιούν τους φίλους τους όταν υπάρχει κάποιος κίνδυνος, αλλά μια έρευνα του 2013 έδειξε ότι προσαρμόζουν και τις προειδοποιήσεις στις πληροφορίες που θεωρούν ότι έχουν οι άλλοι χιμπατζήδες σχετικά με την εκάστοτε απειλή. Όταν διαισθάνονται μια απειλή, οι μεγάλοι αυτοί πίθηκοι βγάζουν προειδοποιητικούς ήχους και κοιτούν τον κίνδυνο κατάματα, πριν στρέψουν το βλέμμα τους στους υπόλοιπους χιμπατζήδες ώστε να τους δώσουν να καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει. Αν θεωρήσουν ότι κάποιο μέλος της ομάδας δεν έχει αντιληφθεί τον κίνδυνο, δυναμώνουν τους ήχους και τις χειρονομίες τους. Ακόμα, η έρευνα έδειξε ότι εντείνουν τις προειδοποιήσεις τους όταν απευθύνονται σε άτομα που είναι φίλοι ή συγγενείς τους.

5. Πολεμούν μεταξύ τους

Το 1974, η Τζέιν Γκούντολ παρατήρησε μια ρήξη εντός μιας ομάδας πιθήκων στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε της Τανζανίας. Οι πίθηκοι αυτοί ήταν κάποτε ενωμένοι. Μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια, πολεμούσαν για κυριαρχία στην περιοχή τους και σκότωναν ο ένας τον άλλον σκόπιμα. Η μία ομάδα κέρδισε τον πόλεμο, αλλά η διευρυμένη περιοχή τους απείλησε μια τρίτη ομάδα, με αποτέλεσμα οι συρράξεις να συνεχιστούν.

Άλλες έρευνες υποστηρίζουν τη θεωρία ότι η πρόσβαση σε πόρους – κυρίως σε τροφή και συντρόφους – είναι η βασική αιτία που πυροδοτεί τη βία μεταξύ των χιμπατζήδων. Οι περισσότερες επιθέσεις πραγματοποιούνται ανάμεσα σε αρσενικά, και μεταξύ ατόμων που ανήκουν σε διαφορετικές κοινότητες. Οι επιθέσεις είναι πιο συνήθεις όπου υπάρχει μεγαλύτερος πληθυσμός αρσενικών, καθώς και σε περιοχές με γενικότερα πιο πυκνούς πληθυσμούς.

6. Μπορούν να νοσήσουν από ανθρώπινες ασθένειες

Το 2013 ξέσπασε μια επιδημία αναπνευστικής νόσου σε μια ομάδα χιμπατζήδων στο Εθνικό Πάρκο Κιμπάλε της Ουγκάντα. Οι 5 από τους 56 χιμπατζήδες πέθαναν. Μετά από μια αυτοψία, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η αιτία ήταν ο ρινοϊός C, μία από τις κύριες αιτίες του κοινού κρυολογήματος στους ανθρώπους. Το 2020, η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και η Ομάδα Ειδικών των Πρωτευόντων έθεσαν σε εφαρμογή προστατευτικά μέτρα για τον ανθρώπινο κορωνοϊό.

7. Έχουν εμφανίσει σημάδια Αλτσχάιμερ

Μια ομάδα ερευνητών ανέλσε τους διατηρημένους εγκεφάλους 20 χιμπατζήδων που πέθαναν ανάμεσα στις ηλικίες των 37 και των 62, εστιάζοντας ειδικά στις περιοχές που καταστρέφονται από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Οι ερευνητές βρήκαν ότι 4 από τους 20 εγκεφάλους περιείχαν πλάκα η οποία δημιουργείται από την πρωτεΐνη β αμυλοειδές και από την ταυ πρωτεΐνη, που αποτελούν ένδειξη Αλτσχάιμερ στους ανθρώπους.

8. Διατηρούν τις φωλιές τους καθαρές

Εσείς γνωρίζατε ότι οι φωλιές των χιμπατζήδων είναι πιο καθαρές από τα κρεβάτια μας; Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Τανζανία, οι φωλιές των χιμπατζήδων είναι λιγότερο πιθανό να φέρουν βακτήρια από τα κρεβάτια των ανθρώπων, καθώς χτίζουν μια νέα φωλιά κάθε βράδυ.

9. Κινδυνεύουν από εξαφάνιση

Οι πιο κοντινοί συγγενείς μας εν ζωή κινδυνεύουν από εξαφάνιση, και ο πληθυσμός τους μειώνεται. Οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι χιμπατζήδες είναι η λαθροθηρία, το λαθρεμπόριο, οι μεταδοτικές ασθένειες (και από τους ανθρώπους), η απώλεια των ενδιαιτημάτων τους, και η υποβάθμιση των βιοτόπων τους λόγω του ανταγωνισμού με τους ανθρώπους.