Το γουργουρητό μιας γάτας ηχεί σαν μουσική στα αυτιά πολλών ανθρώπων και όχι άδικα. Ο απαλός συνεχόμενος ήχος που παράγουν αυτά τα υπέροχα πλάσματα συνδέεται συνήθως με συναισθήματα χαλάρωσης και ικανοποίησης, όπως π.χ. όταν τις χαϊδεύουμε, και μπορεί να είναι εξαιρετικά καθησυχαστικός και ευχάριστος για εμάς.

Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει πως το γουργουρητό μπορεί να έχει διαφορετικές λειτουργίες, αφού μια γάτα μπορεί να το χρησιμοποιεί ως μηχανισμό αυτο-καθησυχασμού όταν πονάει ή είναι στρεσαρισμένη, αλλά και ως μέθοδο χαριτωμένης «χειραγώγησης» για να αποσπάσει περισσότερο φαγητό ή λιχουδιές από τον κηδεμόνα της.

Οι γάτες γουργουρίζουν κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, ξεκινώντας από τη νεαρή τους ηλικία, όταν ακόμη θηλάζουν από τη μητέρα τους. Είναι όμως κάτι που κάνουν αποκλειστικά τα αγαπημένα μας κατοικίδια ή μήπως υπάρχουν και άλλα ζώα που γουργουρίζουν;

Ο ορισμός του γουργουρητού

Σύμφωνα με τον Jonathan Losos, καθηγητή βιολογίας στο Washington University του Σεν Λούις, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ορισμό που δίνει κανείς στη λέξη «γουργουρητό». Όπως εξηγεί στον ιστότοπο Live Science, το πρώτο σημαντικό στοιχείο είναι το πλαίσιο στο οποίο παράγεται αυτός ο ήχος. Όπως αναφέραμε ήδη παραπάνω, δεν πρόκειται αποκλειστικά για ένδειξη χαράς και ικανοποίησης, αλλά μπορεί να συνδέεται και με συναισθήματα άγχους, με σωματικό πόνο ή με την ανάγκη επικοινωνίας.

Το δεύτερο καίριο στοιχείο αφορά τον μηχανισμό με τον οποίο παράγεται. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το γουργουρητό προκαλείται από επαναλαμβανόμενες, ρυθμικές συσπάσεις των μυών του λάρυγγα, που διακόπτουν τη ροή του αέρα, προκαλώντας δονήσεις. Ο ακριβής νευρολογικός μηχανισμός που το ελέγχει, όμως, παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος.

Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες φωνητικές εκφράσεις των ζώων, που παράγονται μόνο κατά την εκπνοή, το γουργουρητό στις γάτες παράγεται συνεχώς, τόσο κατά την εισπνοή όσο και κατά την εκπνοή. Σύμφωνα με τον Losos, αυτό είναι και το χαρακτηριστικό που το καθιστά τόσο ιδιαίτερο – το «σήμα κατατεθέν» του.

Τι ισχύει με άλλα αιλουροειδή

Τα μέλη της οικογένειας των αιλουροειδών μοιράζονται πολλά κοινά χαρακτηριστικά, οπότε δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως η γάτα δεν είναι το μοναδικό είδος που παράγει αυτόν τον ήχο. Άλλα αιλουροειδή που γουργουρίζουν είναι οι γατόπαρδοι, τα πούμα, τα σερβάλ αλλά και οι λύγκες.

Ωστόσο, υπάρχουν συγγενείς των γατών που δεν γουργουρίζουν αλλά βρυχώνται. Στην κατηγορία αυτή συναντάμε μεγαλύτερα αιλουροειδή όπως τα λιοντάρια, τις τίγρεις, τις λεοπαρδάλεις και τους ιαγουάρους.

Αυτή η φωνητική διαφορά οφείλεται στην ανατομία του λαιμού τους, και πιο συγκεκριμένα σε μια δομή που ονομάζεται υοειδές οστό. Στις γάτες και τα αιλουροειδή της πρώτης κατηγορίας, αυτό το μικρό οστό στη βάση της γλώσσας είναι σκληρό και άκαμπτο, επιτρέποντας σταθερές, ρυθμικές δονήσεις στον λάρυγγα κατά την εισπνοή και εκπνοή. Αντίθετα, σε μεγάλα αιλουροειδή όπως τα λιοντάρια και οι τίγρεις, το υοειδές είναι εύκαμπτο, επιτρέποντας μεγάλη μετατόπιση του λάρυγγα, ιδανική για έναν βαθύ, ισχυρό βρυχηθμό που παγώνει το αίμα.

Η μοναδική περίπτωση της γενέττας

Αν θεωρήσουμε ότι το συνεχόμενο γουργουρητό (δηλαδή αυτό που διατηρείται κατά την εισπνοή και την εκπνοή) είναι και το μοναδικό αληθινό γουργουρητό, υπάρχει μόνο ένα ζώο εκτός του γενεαλογικού δέντρου των αιλουροειδών που παράγει αυτόν τον ήχο. Πρόκειται για τη γενέττα, ένα μικρόσωμο θηλαστικό με λεπτό σώμα και μακριά μουσούδα που ζει κυρίως στην Αφρική. Η εμφάνισή της μπορεί να περιγραφεί ως κάτι ανάμεσα σε γάτα και μαγκούστα.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Losos, τουλάχιστον δύο είδη γενεττών είναι γνωστό ότι γουργουρίζουν, αν και είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλα των οποίων αυτή η συμπεριφορά δεν έχει ακόμη καταγραφεί από ερευνητές.

Γουργουρητό… αλλά όχι ακριβώς

Αν και το γουργουρητό με τον αυστηρό ορισμό που δίνει ο καθηγητής Losos απαντάται μόνο στα προαναφερόμενα είδη αιλουροειδών και τη γενέττα, υπάρχουν διάφορες «παραλλαγές» του στο ζωικό βασίλειο που αξίζει να αναφέρουμε.

Τα μικρά ρακούν, για παράδειγμα, παράγουν έναν απαλό «βόμβο» ευτυχίας όταν είναι μαζί με τις μητέρες τους. Ορισμένα κουνέλια τρίζουν συνεχόμενα τα δόντια τους όταν είναι ήρεμα και ικανοποιημένα. Παρόμοιοι ήχοι έχουν καταγραφεί επίσης σε σκίουρους, ασβούς, μαγκούστες, καγκουρό και ινδικά χοιρίδια, ωστόσο ο μηχανισμός με τον οποίο παράγονται είναι πολύ διαφορετικός από εκείνον των γατών.

Το γεγονός ότι αυτοί οι ήχοι συνδέονται συνήθως με συναισθήματα χαλάρωσης και ικανοποίησης καθιστά δύσκολη την επιστημονική τους παρατήρηση, καθώς η ανθρώπινη παρουσία προκαλεί συχνά άγχος και αλλοιώνει τη φυσική συμπεριφορά των ζώων.

Το γενετικό υπόβαθρο του γουργουρητού

Όπως ήδη αναφέραμε, όλα τα λατρεμένα μας κατοικίδια διαθέτουν τον απαιτούμενο «εξοπλισμό» για την παραγωγή του γουργουρίσματος, ωστόσο η συχνότητα με την οποία τον χρησιμοποιούν ποικίλλει σημαντικά. Πολλοί κηδεμόνες μπορεί να έχουν αναρωτηθεί γιατί το δικό τους χνουδωτό φιλαράκι γουργουρίζει πιο σπάνια ή πιο συχνά συγκριτικά με άλλες γάτες και η απάντηση μπορεί να κρύβεται στο DNA του.

Μια επιστημονική μελέτη που εκπόνησαν πρόσφατα επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κιότο έδειξε ότι η συχνότητα με την οποία γουργουρίζουν οι γάτες ενδέχεται να επηρεάζεται και από τα γονίδιά τους. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε σύνδεση ανάμεσα στο γονίδιο του ανδρογονικού υποδοχέα (AR) – που ρυθμίζει την τεστοστερόνη και επηρεάζει τη συμπεριφορά σε πολλά είδη – και στη φωνητική δραστηριότητα των οικόσιτων γατών.

Οι ερευνητές ανέλυσαν το DNA από εκατοντάδες γάτες και διαπίστωσαν ότι όσα ζώα έφεραν «σύντομες» παραλλαγές του AR γονιδίου (με λιγότερες γενετικές επαναλήψεις) είχαν αυξημένη τάση να γουργουρίζουν. Αντίθετα, οι γάτες με «μακρύτερες» παραλλαγές ήταν γενικά πιο σιωπηλές.

Η συγκεκριμένη ανακάλυψη δεν αφορά μόνο τις αιτίες πίσω από τις διαφορές στο γουργουρητό, αλλά και ζητήματα ευζωίας, καθώς πιο «σιωπηλές» γάτες μπορεί να εκδηλώνουν δυσφορία ή πόνο με τρόπους πιο δύσκολα αντιληπτούς από τον άνθρωπο.

Με πληροφορίες από Live Science, Discover Wildlife