Στη Σκύρο υπάρχουν περίπου 150-180 Σκυριανά αλογάκια.

Τα υπόλοιπα βρίσκονται στην Αθήνα – υπάρχουν στο Αττικό Πάρκο –, στη Θεσσαλονίκη – στην κτηνιατρική κλινική του Πανεπιστημίου – απ’ όπου κατέληξαν στην Κέρκυρα, σε μια μικρή μονάδα για τη διάσωσή τους, και έφτασαν μέχρι τη Σκοτία, με ιδιωτική πρωτοβουλία. Θεωρούνται είδος προς εξαφάνιση καθώς υπάρχουν μόνο 300 παγκοσμίως.

Λέγονται Σκυριανά άλογα επειδή διασώθηκαν, όχι επειδή αναπτύχθηκαν, στη Σκύρο. Πρόκειται για αρχαία φυλή αλόγων και λέγεται πως τέτοια ήταν τα άλογα του Αχιλλέα. Συζητήσαμε με τη Δανάη, εθελόντρια από το Κτήμα Μουριές, στη Σκύρο, για τα σπάνια Σκυριανά αλογάκια, για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, τη φροντίδα τους, τη λειτουργία του Κτήματος, αλλά και για την σημασία της διατήρησης αυτής της εξαιρετικής φυλής αλόγων που κινδυνεύει από εξαφάνιση.

Ποια χαρακτηριστικά θα λέγατε ότι τα κάνουν να ξεχωρίζουν;

Μορφολογικά ξεχωρίζουν λόγω του μικρού σώματός τους, του γερού στέρνου τους, της δύναμης στην έλξη, και της κοιλίτσας τους. Συχνά ο κόσμος τα μπερδεύει για έγκυες, είτε είναι θηλυκά, είτε αρσενικά. Το ύψος τους φτάνει περίπου στα 110 εκ.

Από πλευράς χαρακτήρα είναι δυναμικά, λίγο νευρικά, αλλά μπορούν να γίνουν πρόβατα, για παράδειγμα, δίπλα σε ένα παιδί πιο αδύναμο από αυτά. Τείνουν να έχουν μεγαλύτερη υπομονή και ευαισθησία με τα παιδιά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζεται προσοχή στον χειρισμό τους. Κάποια είναι πιο τρυφερά, ενώ άλλα προτιμούν να κρατούν αποστάσεις από τους ανθρώπους.

Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στον τρόπο ζωής τους;

Είμαστε η μεγαλύτερη φάρμα με Σκυριανά άλογα, αλλά υπάρχει κι άλλη μία στο νησί, της Αμάντας και του Στάθη. Εκεί κάνουν ελεγχόμενη αναπαραγωγή, τα έχουν σε χωράφια γύρω τους.

Πιο παλιά, στο νησί, συνηθιζόταν να τα αφήνουν εντελώς ελεύθερα προς το νότιο κομμάτι. Κινδύνεψε όμως η ράτσα λόγω αναμίξεων με γαϊδούρια και άλλα άλογα. Εμείς τα έχουμε σε χωράφια, τους επιβήτορες ξεχωριστά με γερούς φράχτες, για ευνόητους λόγους, και κάνουμε ελεγχόμενη αναπαραγωγή. Είναι όλα τσιπαρισμένα, υπάρχει βάση δεδομένων. Άνω του ενός έτους παίρνουμε τρίχα από την ουρά και τους κάνουμε τεστ DNA.

Τα άλογα αυτά είναι σε ένα βαθμό άγρια. Περνάνε μήνες στο βουνό, όπου προφανώς τους αφήνουμε πρωί-βράδυ έξτρα φαγητό και νερό. Μπορούν όμως να εξημερωθούν.

Ποια είναι η σχέση τους με τους ανθρώπους; Μπορείτε να σκεφτείτε κάποιο στιγμιότυπο που να την αναδεικνύει;

Κατ’ αρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι έχουν διαφορετική συμπεριφορά τα ζώα όταν είναι όλα μαζί απ’ ότι όταν είναι μόνα τους. Η συμπεριφορά τους εξαρτάται από ορμονικούς και άλλους παράγοντες. Υπό συνθήκες, όπως προαναφέρθηκε, τα πάνε καλά με τα παιδιά. Έχουμε εκπαιδεύσει κάποια άλογα να βάζουν σέλα και να σηκώνουν βάρος παιδιού μέχρι 40 κιλά, και το καλοκαίρι τα ιππεύουν παιδιά, πάντα με επίβλεψη.

Εμπειρίες που έχω συγκρατήσει είναι, ας πούμε, οι επισκέψεις παιδιών με κάποιου είδους αναπηρία. Σε αυτές τις περιπτώσεις τους λέω να έρθουν άλλη μέρα και ώρα για να τύχουν ιδιαίτερου χειρισμού, βάσει των αναγκών τους. Παίρνουν συγκεκριμένο άλογο, και αυτά τα παιδιά μπορεί να ξαναέρθουν. Το άλογο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι υποδειγματικό, δεν κάνει τίποτα. Είναι υπέροχο το να βλέπει κανείς να δημιουργείται μια τέτοια σχέση.

Έχω αναλάβει να κάνω την ξενάγηση των γκρουπ. Μου έχει τύχει να στηρίζομαι πάνω στον φράχτη με τους επισκέπτες γύρω μου, και να έρχονται τα αλογάκια, να βάζουν το κεφάλι τους στην κοιλιά μου, και να μου ζητάνε χάδια.

Βέβαια, έχω δει κι άλλο στιγμιότυπο, με άλογο να προσπαθεί να κλωτσήσει άλλο άλογο. Παρά λίγο τότε να πάρει κι εμένα η μπάλα. Θέλει προσοχή, γιατί πρόκειται για ζώα, εν μέρει άγρια. Πρέπει να είμαστε συγκεντρωμένοι/ες, να παρατηρούμε τα σημάδια στη διάθεση και τη συμπεριφορά τους.

Πώς μοιάζει μια μέρα στο κτήμα σας;

Εξαρτάται για ποιανού τη μέρα μιλάμε. Κατ’ αρχάς δουλεύουμε με εθελοντές απ’ όλο τον κόσμο. Οι Έλληνες είμαστε αρκετά πίσω σ’ αυτό το θέμα. Λειτουργούμε με διαδικτυακές πλατφόρμες εθελοντικής εργασίας απ’ όπου μας βρίσκουν και μας στέλνουν αιτήματα για εθελοντισμό. Προσφέρουμε διαμονή σε σκηνές με διάφορες παροχές και σίτιση, και επιθυμούμε ένας/μία εθελοντης/τρια να περνά το λιγότερο 3 εβδομάδες κοντά μας. Οι εθελοντές δουλεύουν 4-5 ώρες την ημέρα, 6 μέρες την εβδομάδα. Ταΐζουν και ποτίζουν τα ζώα, καθαρίζουν τα χωράφια, μπορεί να χρειαστεί να φτιάξουν ένα μονοπάτι, να οργανώσουμε τον καθαρισμό κάποιας παραλίας ή μια πεζοπορία σε συνεργασία με τοπικές ομάδες. Θέλουμε να προωθούμε γενικότερα την ευαισθησία για το περιβάλλον.

Έχουμε τους περισσότερους εθελοντές τους καλοκαιρινούς μήνες, κάθε χρόνο περίπου 150. Έχουμε φιλοξενήσει γύρω στους 2000 εθελοντές μέχρι τώρα. Φτιάχνουν παρέες, γνωρίζουν ένα ελληνικό νησί χωρίς να πληρώνουν, και προσφέρουν στη φάρμα. Κάθε μέρα περνάνε χρόνο με τα άλογα, προφανώς θέλουμε τα άλογα να περνούν χρόνο με ανθρώπους. Κάθε χρόνο οι εθελοντές φεύγουν με κλάματα από συγκίνηση, ρωτάνε για τα ζώα, δημιουργούν μαζί τους ιδιαίτερους δεσμούς.

Μια ημέρα του Μανόλη, του συνιδρυτή του μη κυβερνητικού οργανισμού, είναι διαφορετική. Αγαπάει πάρα πολύ τα άλογά του αλλά πρόκειται για πολύ ακριβό “σπορ”, με μηδαμινή βοήθεια από το κράτος. Επιδοτούνται μόνο τα 20-25 άλογα από τα 65, ανάλογα με την κατηγορία τους, δηλαδή με το πόσο κοντά βρίσκεται ένα άλογο στα αρχέγονα χαρακτηριστικά του. Την οργάνωση τη συντηρεί ο ίδιος ο Μανόλης, και μια οικογενειακή ταβέρνα που έχει και λειτουργεί το καλοκαίρι για βιοπορισμό. Η ταβέρνα συχνά ταΐζει τη φάρμα. Γι’ αυτό λέω, ότι σαφώς υπάρχουν προβλήματα με διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά δεν πρέπει να τις βάζουμε όλες στο ίδιο τσουβάλι.

Το χειμώνα είναι μόνος του. Ξυπνάει τα χαράματα για να τα ταΐσει. Ταΐζονται 2 φορές την ημέρα. Μετά κάνει αγροτικές δουλειές σχετικές με τα άλογα. Ό,τι χωράφια έχει τα θερίζει και βάζει βρώμη κι άχυρο για να υπάρχει τροφή την άνοιξη, αν δεν υπάρχουν ζημιές από τα καιρικά φαινόμενα. Το υπόλοιπο άχυρο, για να συντηρηθούν όλα τα άλογα, το αγοράζει από την Εύβοια, επομένως ανεβαίνει κατά πολύ το κόστος της μπάλας. Όταν υπάρχουν λεφτά, προσπαθούμε να τους αγοράζουμε και καλύτερη τροφή σε μορφή pellet, την οποία χρειάζονται, είναι όμως πανάκριβη.

Τι δράσεις διοργανώνετε για να ενημερώσετε και να ευαισθητοποιήσετε τον κόσμο;

Διοργανώνουμε ξεναγήσεις σε group, βόλτες για παιδιά, τον Μάιο και τον Ιούνιο μας επισκέπτονται οι τάξεις του δημοτικού σχολείου της Σκύρου. Δυστυχώς δεν υπάρχει βοήθεια από την ακτοπλοϊκή εταιρεία της Σκύρου για να έρθουν ημερήσιες εκδρομές οι μαθητές από την Εύβοια. Ακόμα, διοργανώνουμε συνέδρια με κτηνιάτρους και εκπαιδευτές, αν και μετά την πανδημία έγινε πολύ δύσκολο να κάνουμε μακροπρόθεσμα σχέδια. Υπάρχει κι ένα μαγαζί στη Χώρα της Σκύρου που λέγεται Horse’s Home και πουλάει χειροποίητα αντικείμενα με θέμα το άλογο. Τα έσοδα πάνε όλα στη φάρμα.

Ακόμα, συνεργαζόμαστε με πανεπιστήμια για ερευνητικούς σκοπούς. Μας επισκέφτηκαν παλαιοντολόγοι από τη Ζυρίχη οι οποίοι μελέτησαν τους σκελετούς των αλόγων για να εντοπίσουν από πού προέρχονται. Σε 3-4 μήνες θα γίνει η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας.

Τι μπορεί να κάνει ένα άτομο που ενδιαφέρεται να συμβάλει στην προστασία των Σκυριανών αλόγων;

Ο κόσμος είναι καχύποπτος όταν πρόκειται να δώσει τα λεφτά του σε κάποιο σκοπό, και καλά κάνει. Το καλοκαίρι έχουμε βόλτες για τα παιδάκια. Πάντοτε δίνω στους γονείς την απόδειξη για την πληρωμή της βόλτας μαζί με ένα φυλλαδιάκι, λέγοντάς τους “για να δείτε πού πηγαίνουν τα λεφτά σας”. Πολλοί δεν θέλουν την απόδειξη και το φυλλάδιο, αλλά τους λέω πως έχει σημασία να το διαβάσουν, να πουν στα παιδιά τους τι ακριβώς κάνουμε στη φάρμα μας, ότι πρόκειται για ένα είδος προς εξαφάνιση, να τους μεταδώσουν τις αρχές της φιλοζωίας.

Η κύρια ανάγκη μας είναι σε τροφή. Σκεφτείτε μια πυραμίδα των αναγκών της φροντίδας των αλόγων: στη βάση βρίσκεται το σανό και η βρώμη, από πάνω το pellet, και στην κορυφή της πυραμίδας υπάρχουν άλλες ανάγκες, όπως πλέγματα, παλούκια, και ξύλα για την κατασκευή φραχτών, φτυάρια και σκούπες για τις αγροτικές εργασίες. Θέλουμε να γνωρίζουν οι άνθρωποι πού πηγαίνουν τα χρήματά τους, πολλές φορές τους λέμε να συνεννοούνται οι ίδιοι με τους προμηθευτές.

Θέλω να προσθέσω ότι, πέρα από την οικονομική και την υλική βοήθεια, χρειαζόμαστε και ορατότητα. Αν σήμερα ένας άνθρωπος αντιληφθεί ότι υπάρχει πρόβλημα με το Σκυριανό άλογο, ότι είναι είδος υπό εξαφάνιση, αυτό είναι κέρδος.

Ευχαριστούμε τη Δανάη η οποία είναι εθελόντρια στο Κτήμα Μουριές στη Σκύρο.