Ένας από τους πιο διαδεδομένους και επιβλαβείς «μύθους» για τις γάτες είναι ότι πρόκειται για κατοικίδια αδιάφορα, απόμακρα και κάπως εγωιστικά.

Πρόκειται για μια τελείως λανθασμένη άποψη που συνήθως διατυπώνεται από ανθρώπους που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία – ή τη βούληση – να γνωρίσουν ουσιαστικά κάποιο από αυτά τα σύνθετα και γοητευτικά πλάσματα. Έτσι, τα βάζουν όλα στο ίδιο «τσουβάλι», κολλώντας πάνω του μια «ταμπέλα» που δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια.

Όλοι οι γατόφιλοι γνωρίζουμε πως κάθε αγαπημένο αιλουροειδές έχει τη δική του προσωπικότητα, ένα μείγμα χαρακτηριστικών και μοτίβων συμπεριφοράς που το καθιστά μοναδικό. Ωστόσο, ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που τρέφουν αγάπη και σεβασμό για τις γάτες μπορεί να αναπαράγονται, ακούσια ή ασυναίσθητα, στερεότυπα για τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους. Αυτά έχουν συχνά να κάνουν με τη φυλή στην οποία ανήκουν, το χρώμα ή το μοτίβο του τριχώματός τους, όπως π.χ. όταν λέμε ότι οι Σιαμέζες είναι πολύ επικοινωνιακές ή ότι οι ginger γάτες είναι ζωηρές και παιχνιδιάρες. Το πρόβλημα με αυτές τις γενικεύσεις είναι ότι παραβλέπουν την πολυπλοκότητα κάθε μεμονωμένης γάτας και μπορούν να αποδειχθούν το ίδιο εύκολα λανθασμένες όσο και σωστές.

Τα «συστατικά» της γατίσιας προσωπικότητας

Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα αρχίζει να δίνει όλο και μεγαλύτερη σημασία στην κατανόηση της ατομικότητας των γατών, αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο της για τη σωστή φροντίδα και την ευημερία τους.

Μια μελέτη που εκπόνησαν ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας το 2017, η οποία βασίστηκε σε δεδομένα από 2.802 γάτες, εντοπίζει ένα μοντέλο πέντε βασικών «διαστάσεων» της γατίσιας προσωπικότητας – γνωστό ως Feline Five. Αυτοί οι παράγοντες είναι οι εξής: νευρικότητα, εξωστρέφεια, κυριαρχικότητα, παρορμητικότητα και ανεκτικότητα. Κάθε γάτα φέρει αυτά τα χαρακτηριστικά σε διαφορετικό βαθμό, δημιουργώντας έναν μοναδικό συνδυασμό που τη χαρακτηρίζει.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, κατά την παρατήρηση μιας γάτας, ιδιαίτερη σημασία έχει η ένταση με την οποία εκδηλώνεται το κάθε χαρακτηριστικό. Τα στοιχεία που βρίσκονται στα «άκρα» κάθε κλίμακας είναι και αυτά που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά της στην καθημερινότητα, αλλά και τις ανάγκες της σε επίπεδο φροντίδας και αλληλεπίδρασης.

Έξι πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για την προσωπικότητα των γατών

Ανεξάρτητα από το εάν η γατούλα σας είναι μια τολμηρή εξερευνήτρια, μια κοινωνική «πολυλογού» ή μια ντροπαλή ψυχή που θέλει τον χρόνο της για να ανοιχτεί, υπάρχουν μερικές γενικές πληροφορίες που είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε για τις προσωπικότητες αυτών των μοναδικών πλασμάτων.

1. Η φυλή μιας γάτας δεν αποτελεί «εγγύηση» για τον χαρακτήρα της

Μεγάλοι οργανισμοί, όπως π.χ. ο αμερικανικός σύλλογος Cat Fanciers’ Association, έχουν δημιουργήσει πίνακες που αποδίδουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας σε κάθε φυλή γάτας. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε πως αυτές οι περιγραφές αποτυπώνουν γενικές τάσεις και δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση κανόνα. Η προσωπικότητα μιας γάτας επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων πέρα από τη φυλή της, όπως οι πρώιμες εμπειρίες στη ζωή της, οι ευκαιρίες που είχε να κοινωνικοποιηθεί και, φυσικά, η σχέση της με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός της. Δύο γάτες της ίδιας φυλής μπορεί να διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους ως προς τη φιλικότητα και το επίπεδο δραστηριότητας, ενώ αντίθετα δύο αιλουροειδή με διαφορετικό γενετικό υπόβαθρο μπορεί να συμπεριφέρονται εντυπωσιακά παρόμοια σε ορισμένους τομείς.

2. Μια απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά δεν σημαίνει αλλαγή προσωπικότητας

Αν η εξωστρεφής γάτα σας έχει αρχίσει τον τελευταίο καιρό να κρύβεται ή το ήρεμο αιλουροειδές σας εμφανίζει ξαφνικά ξεσπάσματα επιθετικότητας, αυτό μπορεί να είναι ένδειξη πόνου, ασθένειας ή συναισθηματικού στρες. Δεν πρόκειται για αλλαγή προσωπικότητας, αλλά για ένα «καμπανάκι» ότι κάτι δεν πάει καλά και ότι ίσως χρειάζεται να απευθυνθείτε σε κτηνίατρο, προκειμένου να αποκλειστεί κάποιο πρόβλημα υγείας.

Η έγκαιρη παρατήρηση και αντίδραση σε απότομες αλλαγές συμπεριφοράς είναι βασικό στοιχείο υπεύθυνης φροντίδας. Μια γάτα που ήταν ζωηρή και παιχνιδιάρα αλλά γίνεται ξαφνικά «σιωπηλή» και απόμακρη, πιθανόν προσπαθεί να σας πει κάτι σημαντικό και αξίζει να την ακούσετε.

3. Όπως οι άνθρωποι, έτσι και οι γάτες αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου

Πολλά γατάκια που μπαίνουν στη ζωή μας σαν μικροσκοπικοί «σίφουνες» ενέργειας, σταδιακά ηρεμούν με το πέρασμα του χρόνου. Επίσης, μια ηλικιωμένη γάτα μπορεί να φέρεται διαφορετικά απ’ ό,τι στα χρόνια της νιότης της, δείχνοντας π.χ. περισσότερη τρυφερότητα ή, αντίθετα, κρατώντας τις αποστάσεις της.

Πέρα όμως από τις αλλαγές που έρχονται με την ηλικία, υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις όπου ο χρόνος δρα καταλυτικά στον τρόπο έκφρασης ενός κατοικιδίου. Πολλές διασωθείσες γάτες, για παράδειγμα, αποκαλύπτουν σταδιακά την προσωπικότητά τους καθώς αρχίζουν να νιώθουν περισσότερο ασφαλείς. Ένα φοβισμένο πλασματάκι μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν τολμηρό εξερευνητή, όταν καταλάβει ότι βρίσκεται πλέον σε ένα περιβάλλον όπου το αποδέχονται και το αγαπούν.

4. Η προσωπικότητα των γατών μπορεί να έχει αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία τους

Ο χαρακτήρας μιας γάτας δεν επηρεάζει μόνο τη συμπεριφορά της, αλλά μπορεί να έχει αντίκτυπο και στη σωματική της υγεία, κάτι που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στα αδέσποτα. Οι φοβικές ή αγχώδεις γάτες, για παράδειγμα, ενδέχεται να εμφανίζουν μειωμένη ανοσολογική απόκριση, γεγονός που τις καθιστά πιο ευάλωτες σε ασθένειες, όπως οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Από την άλλη μεριά, οι πιο θαρραλέες και επιθετικές γάτες που ζουν στους δρόμους διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από τον ιό της ανοσοανεπάρκειας των αιλουροειδών (FIV) κυρίως μέσω δαγκωματιών σε καβγάδες.

Και η ευημερία όμως αυτών των πλασμάτων μπορεί να επηρεαστεί από στοιχεία της προσωπικότητάς τους ή μάλλον από τον τρόπο που αυτά εκλαμβάνονται από το είδος μας. Δυστυχώς, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πως οι γάτες με πιο επιθετική συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους έχουν περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλειφθούν. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 38% των ιδιοκτητών που παραδίδουν τη γάτα τους σε καταφύγιο λέει ότι το κάνει λόγω προβλημάτων συμπεριφοράς. Στο 44% αυτών των περιπτώσεων, επικαλούνται ως αιτία την επιθετικότητα. Επιπλέον, γάτες που είναι ιδιαίτερα αγχώδεις ή φοβισμένες ενδέχεται να εμφανίσουν προβλήματα που σχετίζονται με το στρες, όπως π.χ. να ουρούν έξω από την άμμο τους, κάτι που παρερμηνεύεται ως «κακή συμπεριφορά» και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε εγκατάλειψη.

5. Η «κληρονομιά» από τον πατέρα και οι κρίσιμοι πρώτοι μήνες

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα σειράς μελετών, σύμφωνα με τα οποία τα γατάκια ενδέχεται να κληρονομούν την κοινωνικότητα και την αυτοπεποίθησή τους από τον πατέρα τους. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι ακόμη και χωρίς πρώιμη κοινωνικοποίηση, τα γατάκια που είχαν πιο φιλικό πατέρα έτειναν να είναι φιλικά απέναντι στους ανθρώπους. Πάντως, το γεγονός ότι τα ίδια πλασματάκια έδειξαν και μεγαλύτερη γενναιότητα απέναντι σε άγνωστα αντικείμενα, κάνει τους ειδικούς να πιστεύουν πως η «κληρονομιά» αφορά περισσότερο μια γενετική τάση προς την τόλμη, παρά «αγάπη» για τους ανθρώπους.

Η κοινωνικοποίηση κατά τους πρώτους μήνες της ζωής μιας γάτας (από 2 έως 12 εβδομάδων) θεωρείται εδώ και καιρό ότι παίζει κομβικό ρόλο για την ανάπτυξη μιας φιλικής και ισορροπημένης προσωπικότητας. Πράγματι, η επιστημονική βιβλιογραφία επιβεβαιώνει την επίδραση αυτών των πρώιμων εμπειριών έως και την ηλικία των περίπου δύο ετών. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν μελέτες που να εξετάζουν αν και πώς αυτή η επίδραση διατηρείται στην ώριμη ζωή μιας γάτας.

6. Η προσωπικότητα μιας γάτας μάς δείχνει τις ανάγκες της

Η προσωπικότητα μιας γάτας διαμορφώνει τις ανάγκες της και γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τον κηδεμόνα της στην καθημερινή συμβίωση. Οι θαρραλέες, περίεργες γάτες χρειάζονται ερεθίσματα και προκλήσεις για να μην βαριούνται και να είναι ευτυχισμένες. Παιχνίδια τύπου παζλ, δραστηριότητες που ακονίζουν τα ένστικτά τους και κρατούν το μυαλό τους σε εγρήγορση μπορούν να συμβάλλουν καίρια στην ευημερία αυτών των κατοικιδίων.

Αντίθετα, οι πιο συνεσταλμένες ή αγχώδεις γάτες ευδοκιμούν μέσα σε ένα ήρεμο, προβλέψιμο περιβάλλον. Χρειάζονται σταθερότητα, προσεκτικούς χειρισμούς και ασφαλείς «γωνιές» όπου μπορούν να καταφεύγουν όταν νιώθουν στρες. Ελαχιστοποιώντας τις αιφνιδιαστικές αλλαγές στο σπίτι και κερδίζοντας σταδιακά την εμπιστοσύνη τους μπορείτε να τις βοηθήσετε να «ανθίσουν» και να ξεδιπλώσουν κι άλλες πτυχές της προσωπικότητάς τους.

Με πληροφορίες από Standard.co.uk, Psychology Today