Κάποιοι ιδιοκτήτες σκυλιών τα χρησιμοποιούν και τα προτείνουν μάλιστα και σε άλλους: πρόκειται για τα λεγόμενα “shock collars” ή κολάρα «εκπαίδευσης» -έτσι περιγράφονται στα σάιτ, αλλά όπως θα δούμε πρόκειται μάλλον για ευφημισμό.

Τα συγκεκριμένα κολάρα είναι κατασκευασμένα ώστε να προκαλούν ηλεκτρικό/στατικό σοκ ή δόνηση/κραδασμό στον σκύλο, και χρησιμοποιούνται κατά κανόνα από κηδεμόνες που θέλουν να σταματήσουν κάποια συμπεριφορά όπως γάβγισμα ή απομάκρυνση. Η συγκεκριμένη συσκευή εδώ αντικαθιστά/υποκαθιστά τη λεγόμενη θετική εκπαίδευση με κάτι που κάποιοι ονομάζουν «θετική τιμωρία» των σκύλων, επίσης προβληματικός όρος και παράδοξη έννοια. Πόσο αθώα είναι όμως τα συγκεκριμένα κολάρα; Πόσο ηθική είναι η χρήση τους; Μήπως δεν είναι τίποτα άλλο από μια συσκευή κακοποίησης του σκύλου;

Πώς λειτουργούν

Ας ξεκινήσουμε από τη βασική αρχή λειτουργίας και τη λογική πίσω από το ηλεκτρονικό κολάρο γαβγίσματος που δονείται ή προκαλεί μικρά σοκ στους αγαπημένους μας τετράποδους φίλους. Η όλη λογική πίσω από τη χρήση έγκειται στο ότι, με το να το προκαλούμε μέσω του κολάρου μια δυσάρεστη αίσθηση όποτε ο σκύλος, π.χ. γαβγίζει, εκείνος θα σταματήσει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά που μας δυσαρεστεί προκειμένου να μην τον τιμωρήσουμε με αυτόν τον τρόπο. Όπως εξηγεί στον ιστότοπο The Dodo η κτηνίατρος Dr Vanessa Spano, «επειδή πολλά ζώα είναι έξυπνα και μπορούν να κάνουν συνειρμούς, η ιδέα πίσω από το κολάρο – σοκ είναι ότι ο σκύλος θα συνδυάσει μια συμπεριφορά… με ένα δυσάρεστο ερέθισμα … και θα μάθει ότι κάθε φορά που γαβγίζει, θα βιώνει μια δυσάρεστη αίσθηση είτε δόνησης είτε σοκ».

Γιατί πρόκειται για αμφιλεγόμενη ή απορριπτέα μέθοδο

Ωστόσο, ως μέθοδος εκπαίδευσης η τιμωρίας, το κολάρο δόνησης/σοκ παραμένει ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο, και για κάποιους απάνθρωπο. Ενώ κάποιοι κηδεμόνες θα θεωρούσαν μια τέτοια άποψη υπερβολική, η πρόκληση πόνου ή έστω ενός δυσάρεστου συναισθήματος δεν μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ως ηθική πράξη ή ως θεμιτή συμπεριφορά απέναντι στα ζώα. Ακόμα κι αν πρόκειται για όχι πολύ δυνατές δονήσεις ή σοκ, και πάλι πρόκειται για κάτι επώδυνο ή ενοχλητικό για τον σκύλο μας. Μάλιστα, όταν τα συγκεκριμένα κολάρα χρησιμοποιούνται ως συσκευή για να σταματήσει ο σκύλος μας να γαβγίζει, «είναι απάνθρωπα διότι καταπιέζουν το ζώο που αισθάνεται την ανάγκη να επικοινωνήσει κάτι [μέσω του γαβγίσματος]», όπως τονίζει η δρ. Spano. Το γνωστό και αλάνθαστο κριτήριο και μέτρο συμπεριφοράς του ανθρώπου προς τα ζώα (αλλά και τους άλλους ανθρώπους) «θα ήθελες να στο κάνουν εσένα;» ισχύει και εδώ. Φανταστείτε κάθε φορά που θέλατε να μιλήσετε, κάποιος να πατούσε ένα κουμπί και να σας προκαλούσε πόνο. Παρακαλώ σκεφτείτε το εξής, λέει η δρ Spano: “Αν θέλατε να ουρλιάξετε επειδή βλέπατε και υποψιαζόσασταν μια απειλητική φιγούρα που έμπαινε στο σπίτι σας, ή αν θέλατε να τραβήξετε την προσοχή ενός αγαπημένο σας πρόσωπο γιατί βαριόσασταν ή ήσασταν στεναχωρημένοι, αλλά αποφασίζατε να μην εκφράσετε αυτά τα πράγματα επειδή δεν θέλατε να υποστείτε τιμωρία, θα αισθανόσασταν πολύ καλά με αυτό; Πρόκειται για αντιμετώπιση του φόβου με φόβο. Είναι σαν να πάτε να μιλήσετε σε έναν ψυχοθεραπευτή και να σας φωνάζει».

Κακά και για την ψυχική υγεία του σκύλου

Σύμφωνα με το άρθρο στον συγκεκριμένο ιστότοπο, τα συγκεκριμένα κολάρα δεν προκαλούν μόνο σωματικό πόνο στον σκύλο σας, αλλά και διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, καθώς επιδεινώνουν ενδεχόμενο υποβόσκον στρες ή φοβίες, προκαλώντας αναστάτωση στον σκύλο. Κατά συνέπεια, αντί ο σκύλος να αποβάλλει κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, το μόνο που θα καταφέρουμε χρησιμοποιώντας το κολάρο-σοκ είναι να χειροτερέψουμε την κατάσταση και ο σκύλος μας απλώς εν τέλει να κάνει κι άλλα πράγματα που δεν μας αρέσουν. Εκτός λοιπόν από απάνθρωπη, η συγκεκριμένη μέθοδος είναι και αναποτελεσματική.

Ανώδυνες και αποτελεσματικότερες εναλλακτικές

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε την χρήση τέτοιων απάνθρωπων συσκευών όταν θέλουμε ο σκύλος μας να σταματήσει κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά του; Καταρχάς αν σκεφτόμασταν να χρησιμοποιήσουμε κολάρο δόνησης προκειμένου ο σκύλος μας να μάθει ότι δεν θα πρέπει να απομακρύνεται, το άρθρο προτείνει αντ’ αυτού να επενδύσουμε σε ένα κολάρο με ενσωματωμένο GPS που δεν προκαλεί στον σκύλο μας κανένα πόνο ούτε είναι ενοχλητικό, αλλά αντίθετα μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο προκειμένου να εντοπίσουμε που βρίσκεται εάν έχει χαθεί.
Αλλά και στις υπόλοιπες περιπτώσεις για τις οποίες συνήθως χρησιμοποιούνται τα κολάρα – σοκ, υπάρχουν ανθρώπινες/μη κακοποιητικές εναλλακτικές όσον αφορά την εκπαίδευση του σκύλου σε σχέση με την αποφυγή ανεπιθύμητων συμπεριφορών. Η δρ Spano εξηγεί : «[τ]α κολάρα σοκ […] μπορεί να μάθουν σε ένα ζώο τι να μην κάνει, αλλά δεν μαθαίνουν στο ζώο τι να κάνει αντ’ αυτού. Δεν τους μαθαίνουν μηχανισμούς προκειμένου να αντεπεξέλθουν». Η κτηνίατρος προτείνει εκπαίδευση που είναι βασισμένη σε επιβράβευση και όχι στην τιμωρία, καθώς και «τεχνικές ‘αναισθητοποίησης’ σε ερεθίσματα που πυροδοτούν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, και «πρωτόκολλα χαλάρωσης».

Μιλήστε με εκπαιδευτή

Εάν η ανεπιθύμητη συμπεριφορά (π.χ. ασταμάτητο γάβγισμα) παραμένει, και αντί να αγοράσετε κάτι που θα προκαλεί πόνο και δυσάρεστο αίσθημα τιμωρώντας τον σκύλο σας, είναι προτιμότερο να μιλήσετε με κάποιον εκπαιδευτή ή κτηνίατρο που ειδικεύεται στη συμπεριφορά των σκύλων. Σκύλοι που παρουσιάζουν τέτοια προβλήματα συμπεριφοράς χρειάζονται υπομονή εκ μέρους των κηδεμόνων. Ωστόσο η ανταμοιβή είναι να μην αισθάνεστε τύψεις ότι με κάποιον τρόπο κακοποιείτε ή προκαλείτε χειρότερο κακό στον τριχωτό σας φίλο.
Είναι λοιπόν OK να χρησιμοποιώ ηλεκτρονικό κολάρο σοκ – δόνησης κατά του γαβγίσματος ή για να αντιμετωπίσω άλλες ανεπιθύμητες συμπεριφορές του σκύλου μου; Η απάντηση είναι ότι τα «κατά» ξεπερνούν κατά πολύ τα οποία «υπέρ».