Τα μυρμήγκια εμφανίστηκαν πριν από περίπου 140 εκατομμύρια χρόνια και πιστεύεται ότι εξελίχθηκαν από κοινούς προγόνους με τις σφήκες. Άρχισαν να οργανώνονται και να συνεργάζονται χωρίς να έχουν κεντρική εξουσία. Ανέπτυξαν κοινωνικές συμπεριφορές και απέκτησαν συγκεκριμένους ρόλους, οι οποίοι λειτουργούσαν προς όφελος της κοινωνίας τους.

Οι ειδικοί μελετητές που ασχολούνται με την ανατομία, τη συμπεριφορά και την εξέλιξη των μυρμηγκιών έχουν ανακαλύψει μερικές εντυπωσιακές πληροφορίες.

Για παράδειγμα, έχουν ανακαλύψει ότι παρότι πρόκειται για τόσο μικροσκοπικά πλάσματα, τα μυρμήγκια είναι πολύ δυνατά, καθώς μπορούν να σηκώσουν και να μεταφέρουν αντικείμενα τα οποία ζυγίζουν έως και 50 φορές περισσότερο από το σωματικό τους βάρος.

Μία ακόμα αξιοθαύμαστη πληροφορία είναι ότι ορισμένα είδη μυρμηγκιών είναι πραγματικοί αγρότες. Δεν τρώνε τα φύλλα που κουβαλάνε, αλλά τα χρησιμοποιούν για να καλλιεργούν ένα συγκεκριμένο είδος μύκητα μέσα στη φωλιά τους, ο οποίος αποτελεί την κύρια τροφή τους.

Ωστόσο, μία από τις πιο παράξενες συμπεριφορές τους που έχουν μελετηθεί είναι η “σπειροειδής πορεία του θανάτου” ή “κύκλος του θανάτου” των μυρμηγκιών.

Τι είναι, λοιπόν, η “σπείρα θανάτου”; Και γιατί συμβαίνει;

Πρόκειται για ένα φυσικό φαινόμενο κατά το οποίο μια αποικία μυρμηγκιών στην ουσία οδηγείται στην αυτοκτονία, καθώς παγιδεύεται σε έναν ατελείωτο, περιστρεφόμενο κύκλο, ακολουθώντας το ένα το άλλο μέχρι να πεθάνουν από την εξάντληση.

Σε αυτόν τον ατέρμονο κύκλο, συμμετέχουν τα μυρμήγκια εργάτες ή αλλιώς τα μυρμήγκια στρατιώτες. Τα συγκεκριμένα μυρμήγκια είναι σχεδόν τυφλά και βασίζονται αποκλειστικά στις φερομόνες που αφήνουν τα μπροστινά από αυτά μυρμήγκια, για να πλοηγηθούν και να βρουν τροφή.

Αν για κάποιον λόγο μια ομάδα μυρμηγκιών αποκοπεί από το κύριο σώμα της αποικίας, θα αρχίσει να ακολουθεί το ίχνος του μυρμηγκιού που προπορεύεται.

Πώς γίνεται ο σχηματισμός του κύκλου;

Εάν, λόγω κάποιου εμποδίου ή μιας τυχαίας απόκλισης, το πρώτο μυρμήγκι καταλήξει να ακολουθεί το τελευταίο, τα μυρμήγκια αυτά είναι καταδικασμένα να περπατάνε σε έναν συνεχή κύκλο μέχρι να πεθάνουν από την κόπωση.

Δυστυχώς, κανένα μυρμήγκι δεν έχει την κριτική ικανότητα να “σπάσει” αυτόν τον κύκλο, γι’ αυτό η κατάληξη είναι μοιραία.

Αν και τα συγκεκριμένα ζώα λειτουργούν εξαιρετικά ως ομάδα και ένα μυρμήγκι δεν θα μπορούσε να επιβιώσει μόνο του, η “σπειροειδής πορεία θανάτου” τους είναι ένα θλιβερό παράδειγμα, όπου η τυφλή υπακοή στις φερομόνες, τελικά οδηγεί σε ένα τραγικό αποτέλεσμα, τον θάνατο.

Πώς ανακαλύφθηκε η “σπείρα του θανάτου”;

Ο T.C. Schneirla, Αμερικανός επιστήμονας που μελετούσε τη συμπεριφορά των ζώων, το 1936 παρατήρησε εκατοντάδες μυρμήγκια τα οποία κινούνταν σε έναν ατέρμονο κύκλο και έτσι αποφάσισε να τα εξετάσει ενδελεχώς. Με την ανακάλυψη, λοιπόν, της σπειροειδούς πορείας θανάτου, οι επιστήμονες έμειναν έκπληκτοι, καθώς αυτή τη συμπεριφορά φαινόταν να έρχεται σε αντίθεση με την θεωρία του Δαρβίνου για την “επιβίωση του ισχυρότερου”.

Από τότε πολλοί είναι οι εντομολόγοι που έχουν προσπαθήσει να μάθουν περισσότερα για τον συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας των μυρμηγκιών, όμως ακόμα και σήμερα δεν μπορεί να κατανοηθεί ο λόγος που αυτά τα, κατά τα άλλα, πανέξυπνα ζώα, είναι καταδικασμένα σε θάνατο.

Θα περίμενε κανείς ότι έπειτα από τόσα εκατομμύρια χρόνια, τα μυρμήγκια θα είχαν εξελιχθεί και θα είχαν εξαλείψει αυτή τη “δυσλειτουργική” συμπεριφορά.

Η πιο κοινή θεωρία για τον “κύκλο του θανάτου” είναι ότι τα μυρμήγκια προσπαθούν να ελέγξουν με κάποιον τρόπο τον πληθυσμό τους, γι’ αυτό και αυτοκτονούν ομαδικά. Όμως, κανείς δεν μπορεί να είναι απολύτως σίγουρος.

Συνοψίζοντας

Η φύση δεν παύει ποτέ να μας εκπλήσσει με τα μυστήρια φαινόμενά της. Παρά τα εκατοντάδες χρόνια επιστημονικής μελέτης και της αλματώδους προόδου της τεχνολογίας, πάντα θα συναντάμε ανεξήγητα γεγονότα και συμπεριφορές που αψηφούν τη λογική μας. Πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία να εμβαθύνουμε κι άλλο σε αυτό το υπέροχο, πολύπλοκο και όλο σκοτεινά μυστικά σύμπαν. Ευχόμαστε στο μέλλον να αποκτήσουμε περισσότερες γνώσεις που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε όλα αυτά τα πλάσματα και τις παράξενες συμπεριφορές τους, ώστε να τα προστατέψουμε και να τα βοηθήσουμε να ζήσουν τη ζωή που τους αξίζει.

Και ποιος ξέρει; Ίσως η κατανόηση της φύσης μας βοηθήσει να την εκτιμήσουμε πραγματικά και να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.